Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

Mijn dankwoord: “Er is in 38 jaar ter linkerzijde in Hoboken een en ander veranderd’

De nieuwjaarsreceptie van de sp.a-Hoboken kende dit jaar een meer dan gebruikelijke opkomst. Heel wat GVHV-patiënten of andere sp.a-leden die sympathiseren met de PVDA reageerden, toen ze vernamen dat de prijs ‘Verdienstelijke Hobokenaar’ aan mij was toegekend: ‘Dat wil ik meemaken. Die tegenwerking tegen jullie had al langer moeten stoppen.’ In totaal daagden ruim 130 aanwezigen op. Ook de Antwerpse sp.a-schepenen waren deze keer voltallig aanwezig. Waar meestal alleen Guy Lauwers present is, kwamen nu ook Robert Voorhamme en Monica De Coninck een kijkje nemen. In mijn toespraak juichte ik de tekenen van groeiende linkse eenheid toe, zonder te verbergen dat er, vooral op het vlak van partijprogramma’s, grondige verschillen blijven bestaan. Dit eerlijke discours sloeg blijkbaar aan. Na afloop signeerde ik 31 exemplaren van mijn boek. Een zeer goed resultaat als je rekent dat er bij de circa 130 aanwezigen ook een twintigtal leden van de PVDA waren en heel wat sp.a-leden, patiënten van GVHV, die het boek al eerder kochten. Hierna mijn toespraak.
Geachte kameraden en vrienden,

Ik dank de vzw Hoger Leven zeer hartelijk om mij te verkiezen als laureaat van hun nieuwe prijs ‘Verdienstelijke Hobokenaar’. Ik aanvaard hem graag. Op de eerste plaats omdat hij komt van mensen uit de gemeente waaraan ik sinds bijna 40 jaar mijn lot verbonden heb. Op de tweede plaats omdat ik deze prijs als een erkenning beschouw, niet zozeer van mijn persoonlijk werk als wel van het collectief zonder wie die dingen niet mogelijk zouden geweest zijn. Ik onderstreep dat in mijn recent verschenen boek: of het nu gaat om de uitbouw van de gratis Geneeskunde voor het Volk in Hoboken en in de rest van België, of om de mooie resultaten die we behaald hebben in de jarenlange strijd tegen de loodvergiftiging door Métallurgie, het is altijd het werk geweest van een hele ploeg bezield met diezelfde socialistische idealen, met diezelfde geest van ‘Dien het Volk’. En dan heb ik het niet alleen over die andere oudere GVHV-artsen Ludo Fonteyne, Guido Gorissen, Jan Baekelandt, Eric Vanobbergen en andere medewerkers die hier, vaak al meer dan 35 jaar, samen met mij werken maar nog meer over onze jonge generatie met Mie Branders, Elly Van Reusel, Erica De Meyer, Ilke Cabus, Lise Vandecasteele, Jan Franssen en anderen. En ook en vooral over die vele vrijwilligers, vaak heel gewone werkende mensen. Verschillende van hen zijn hier aanwezig en zij kunnen dus volop mee in de hulde delen.

Kameraden en vrienden,

Het minste wat je bij de toekenning van deze prijs, hier op de nieuwjaarsreceptie van Hoger Leven en de sp.a-Hoboken, kan zeggen is dit: er is in de voorbije 38 jaar in Hoboken ter linkerzijde een en ander veranderd. Ja, 39 jaar geleden, in het voorjaar van 1970, was dit Volkshuis het eerste café waar ik een pint ben komen drinken. Dat was met een aantal scheepsbouwers van Cockerill Yards die toen aan een 16 weken durende staking waren begonnen. Het was niet toevallig dat wij hier kwamen. Mensen zoals Jos Foubert, die samen met zijn vrouw Jeanne, een grote rol zou spelen bij de oprichting van onze eerste groepspraktijk met gratis geneeskunde, waren hier thuis. Ondermeer als decorbouwer van het toneelgezelschap Recht voor Allen. Maar ik geef toe, in de jaren daarna, hebben wij hier, als AMADA-militanten, een paar keren niet gestaan om een koffieke te komen drinken maar voor minder gemoedelijke ontmoetingen met mensen van de BSP, zeg maar voor confrontaties. Daarbij vielen van onze kant al eens overdreven, extreme termen. En van de andere zijde ging het er ook niet altijd even zacht en verstandig aan toe. Ik begrijp dat die situatie bij een aantal oudere leden nog wat sporen nalaat.

Toch hoor ik dat zowel bij uw Hobokense achterban als bij die van ons voldoening en vreugde overheersen over wat hier vanavond gebeurt en de perspectieven die dat opent. Uw secretaris Roland Hilven vertelde mij dat, nog vóór ik de aanwezigen van onze kant aanmeldde, hij al bijna veertig inschrijvingen meer had voor de receptie dan gewoonlijk. En dat het ietwat verrassende en speciale karakter van deze prijsuitreiking daar misschien wel voor iets tussenzat. Ook andere vertegenwoordigers van de plaatselijke sp.a hebben mij gezegd: “Wij zijn blij dat de waardering voor jullie jaren werking nu ook in onze kringen is doorgedrongen.” Dat deze positieve evolutie al langer aan de gang is beschrijf ik in mijn boek Dokter van het Volk, ondermeer daar waar ik het heb over de verhouding tussen mij en oud-burgemeester wijlen Miel Vermeiren. Naar het schijnt is dat nog een pakkende passage ook.

Van sleutelhanger voor SS Titanic (1978) tot de prijs van nu

Ik heb hier nog een relikwie van uit de eerste periode in de jaren 70 toen Miel Vermeiren en ik vooral tegen mekaar stonden. En het verschil tussen dit zogenaamde cadeau dat ik ongeveer begin 1978 van hem kreeg en uw prijs van vandaag, illustreert goed de evolutie die we van beide kanten hebben doorgemaakt. Miel Vermeiren kwam uit volkse kringen. En zoals daar gebruikelijk is, kon hij al eens met een flinke uppercut uit de hoek komen. Zeker verbaal maar ook met grappen. En dus overhandigde hij me in een gemeenteraad officieel dit doosje met daarin een vergulde sleutelhanger. Daarop stond ‘Captains Office – S.S. Titanic’. Ik excuseer me dat die sleutelhanger er nu nogal zielig en geoxydeerd bij hangt. Ik heb hem, dat zal u begrijpen, in al die jaren niet speciaal gekoesterd en er dus ook nooit de koperpoets voor boven gehaald. En dat niettegenstaande het kleinood, zo lees ik hier, wel uit een chique zaak kwam: Gulden en zilvervlies – La toison d’or et d’argent, Oude Koornmarkt – Vieux marché du blé, Antwerpen – Anvers. Nu, ik ben toch blij dat ik het schrijntje niet heb weg gegooid. Vooreerst omdat we, in tegenstelling tot de Titanic, niet ten onder zijn gegaan – dat bewijst ook deze prijs. Maar vooral omdat dit doosje nu kan illustreren hoe Miel Vermeiren en ik, vooral dan in de loodstrijd, van tegenstanders tot bondgenoten zijn geworden. Dat gebeurde nadat Miel en zijn schepencollege een medisch team aanstelden onder leiding van prof. pediater Robert Clara, behorend tot uw kringen. Zelf mocht ik ook deelnemen aan dat team. Dat is het kantelmoment geweest. En daardoor kunnen we nu in Hoboken lucht inademen die 93% minder lood bevat en dus, op dat vlak, tien maal beter is. En zitten nu 99% van de kinderen van Moretusburg en Hertogvelden onder de nieuwe, sterk verlaagde gevarengrens van 10 microgram lood in het bloed. Over dat resultaat mogen we samen fier zijn. Welke grote en lange strijd dat gevergd heeft, beschrijf ik ook in mijn boek. En sta mij een streepje reclame toe – ik mag dan al marxist zijn, enige handelsgeest is mij niet vreemd. U kan dat boek hier straks kopen aan 15 €, dat is 5 € minder dan in het commerciële boekencircuit, en ik zal het graag voor u signeren. Het boek bevat trouwens voor een groot deel de sociale en politieke geschiedenis van Hoboken van de laatste 40 jaar, en zelfs al van daarvoor. Toen bijvoorbeeld de eerste socialistische burgemeester van Hoboken, Richard Marnef, als gewezen meestergast aan de hoogovens van Métallurgie ook slachtoffer was geworden van loodvergiftiging.

Crisis kan eenheid rond echt links alternatief vergemakkelijken

Als marxisten zijn we realisten. De blijheid om deze gebeurtenis staat voorop. Maar we gaan mekaar geen Liesbeth noemen. We beseffen van beide kanten dat er, op het vlak van partijprogramma’s en strategie, meningsverschillen blijven bestaan. Die draaien in essentie rond de vraag of een socialistische maatschappij kan verwezenlijkt worden binnen het kader van een kapitalistisch systeem, waar de ijzeren wet geldt van het streven naar maximum winst. Ik denk dat de gebeurtenissen van de recente financiële en economische crisis ons kunnen helpen om, doorheen een open en kameraadschappelijk debat, meer eenheid te krijgen over de inhoud van een echt links alternatief. Hoe kan het ook anders?
Welke linkse kan er mee akkoord gaan dat in ons land en Europa het economische en ook politieke heft in handen is van mensen zoals de euromiljardair Albert Frère of Etienne Davignon? Deze laatste is altijd een topman geweest van de Generale Maatschappij en dus ook van de Generale Bank, die net als de ASLK door Fortis is opgeslorpt. Maar wat zagen we op de rumoerige aandeelhoudersvergadering van Fortis waar Davignon zich kandidaat stelde als nieuwe voorzitter van Fortis? Om wettelijk aanwezig te kunnen zijn had hij eerst snel vijf inmiddels waardeloze aandelen van Fortis moeten kopen. Wat betekent dit? Dat hij zijn eigen Fortis-aandelen zelf al heel lang had weggedaan. Net zoals de euromiljardair Albert Frère, waarvan pas nu bekend wordt, dat hij ook al twee jaren uit alle bankaandelen is gestapt. Inmiddels zijn gij en ik, die destijds, vaak uit overtuiging, bij een openbare bank, de ASLK, zijn gegaan, bij Fortis versukkeld. En moeten wij nu wél bibberen voor onze spaarcentjes.
Welke socialist kan aanvaarden dat een graaikapitalist zoals Dumarey van Punch International het tweede grootste bedrijf van Hoboken, de velgenfabrikant Hayes-Lemmerz, komt opkopen om het prompt daarna te sluiten? En het orderboek te versassen naar een meer winstgevende vestiging in Duitsland. Tussen haakjes, deze Guido Dumarey, killer van meer dan 200 jobs in Hoboken, is het ‘grote voorbeeld’ van de extreem-rechtse populist Jean-Marie Dedecker. Misschien goed om bekend te maken aan dat deel van de werkende mensen, dat nadat zij bedrogen werden door het VB, nu geneigd zou zijn de oren te laten hangen naar deze andere ultra-liberaal.

Ja, de ASLK was beter een openbare bank gebleven

Kameraden en vrienden,

Ik denk dat wij het hier vandaag heel ruim eens kunnen zijn over punten als deze:
Neen, het was geen goed beleid om de ASLK, het Gemeentekrediet, Belgacom, en straks misschien ook De Post… volledig of gedeeltelijk te privatiseren.
En neen, ook op grootstedelijk vlak, zijn de aanzetten naar privatiseringen in sociale woningbouw , de openbare werken en ziekenhuizen, geen goede zaak. En ook daarom is het niet toevallig dat we al jaren geleden, nog samen met wijlen OCMW-secretaris en SP-voorman, Gaston Debruyn, geprotesteerd hebben tegen de afbouw van Hoge Beuken als acuut ziekenhuis.
Ja, vandaag kunnen wij het wellicht hier allen eens zijn. De ASLK was beter een openbare bank gebleven. Er schort heel veel aan ons systeem..
Ja, vandaag moet zelfs de ultraliberaal Georges Bush niet alleen het veertig jaar lang verafschuwde woord nationaliseringen in de mond nemen, hij moet het ook daadwerkelijk doen.
Ja, vandaag schrijft zelfs De Standaard dat het marxisme aan een heropleving toe is. Geef toe, in zo’n omstandigheden moeten wij linksen gemakkelijker tot grotere eenheid kunnen komen over een socialistisch alternatief.

Men heeft mij vóór deze receptie gezegd: “Kris, spreek vrijuit, wij doen dat ook”. Wel een vriend uit de sp.a raadde mij aan: “Zeg ook maar eens dat de erkenning van jullie werk een goede zaak is, maar dat het een fout geweest is die erkenning in 2006 niet door te trekken bij de vorming van de coalitie in het district.” Een minderheidsbestuur is inderdaad ondemocratisch en moeilijk werkbaar en dus geen goede zaak voor Hoboken en de linkerzijde. Toch is het opgelegd geweest onder druk van rechtse krachten en van hogerhand. Het is en blijft een te herstellen fout. Inmiddels, dat weet u, doen onze districtsraadleden hun best om, in die moeilijke situatie, ons district zo sociaal en groen mogelijk te houden en, samen met u, te verhinderen dat in het rode Hoboken ooit de eerste bruine meerderheid zou gevestigd worden.

Kameraden en vrienden,

Deze avond staat in het teken van wat ons verenigt en dichter bij elkaar brengt. Progressieve eenheid rond een echt linkse koers is in deze tijd meer dan nodig. De contacten en discussies in de marge van deze prijsuitreiking en receptie zullen er zeker toe bij dragen. Laat ons, door een soepeler samenwerking, ons ideaal van een betere, socialistische wereld realiseren. Zodat we, niet alleen in Hoboken maar wereldwijd opnieuw luid en fier kunnen zingen: “En rood is troef!”.

Tot slot nog dit. Twee dagen later werd ik door een afdeling van nog een andere partij, uit het progressieve spectrum, uitgenodigd. Toen sprak ik op de nieuwjaarsreceptie van Groen! Plus in A’pen voor een 70-tal mensen over hun ‘Groene boekje’ met hun Groene New Deal ‘5 sleutels voor een groene toekomst’. Klik op deze link om hierover hun sympathieke verslag te lezen.