Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

Vorige zaterdag organiseerde Animo (Jongsocialisten) een debat annex barbecue en cantus in Kapellen. Vóór het geroosterde voedsel werd eerst ruim anderhalf uur geestelijk voedsel opgediend. Journalist Sacha Vandewiele (GVA) was moderator. Voor de pikante of smeuïge stukjes dienden te zorgen: Peter Raats, districtsvoorzitter Berchem-Antwerpen (sp.a), Mike De Herdt (gewezen bestuurslid Animo Antwerpen, coördinator ABVV-Jongeren) en ik zelf als gewezen nationaal woordvoerder van de PVDA.

Dirk Van Mechelen (Open VLD) mag dan al burgemeester zijn van Kapellen (ten noorden van Antwerpen), in zijn gemeente wonen er ook bij wie het politieke hart links klopt. Zo de familie Dezutter – Hamelynck aan de Kapelse straat in Kapellen. Hun zoon Thomas, lid van Animo, mocht hun tuin open stellen voor een flink-links debat over het thema ‘Wat met Links?’. Aan die mooie hof, ooit de vrij verwaarloosde doening van een thans afgebroken kasteel (later bekend als Home Mielants van de Socialistische Mutualiteiten), is jaren door de bewoners gewerkt. Maar nu is het een lust om er in te vertoeven en te… debatteren.

Mijn medesprekers Peter Raats (sp.a) en Mike De Herdt (ABVV)

Eerst even mijn medesprekers voorstellen. Peter Raats had ik ooit al eens tegengekomen tijdens een verkiezingscampagne op de Wapper – niet de Lange Wapper, die houden we wel tegen, maar die aan de Meir. Dat ik niet eens wist dat Peter Raats inmiddels districtsvoorzitter – districtsburgemeester schrijft men ook al eens – geworden was van Berchem, toont dat ik, en allicht ook nog andere kameraden van mijn partij, nog altijd wat werk hebben om verder uit de kring van bijna-gelijkgezinden te breken. Achteraf vernam ik, van Peter zelf, dat hij geen doordeweekse sp.a-‘burgemeester’ is. Hij koos er namelijk voor full-time districtsvoorzitter te zijn. En dat levert hem, samen met zijn zitpenningen als provincieraadslid, een netto maandinkomen op van 1500 à 1600 euro per maand. Hij is, tot nu toe, de enige sp.a-mandataris met een functie op dat niveau, die ik ken en die daarmee genoegen neemt. Het laat hem alvast toe dagelijks onder het volk te zijn. En het leunt zeker aan bij de opvattingen van de PVDA over wat een politiek mandataris hoort te zijn: een dienaar, een ‘minister’, van het volk. Het leverde hem en zijn partij electoraal ook geen windeieren op. “We scoorden in Berchem zelfs beter dan in de tijd van Joz Vandeneynde (de legendarische hoofdredacteur-‘pitbull’ van wijlen de socialistische partijkrant De Volksgazet, km)”, informeert hij me fier.
De andere spreker – begenadigde spreker zou ik bijna zeggen want hij is echt niet op zijn tong gevallen – was Mike De Herdt, coördinator van de ABVV-Jongeren in Vlaanderen. Zijn politieke en syndicale levensloop beschrijft hij zelf op zijn site. En dan begrijp je ook waarom hij, als gewezen voorzitter van Animo-Antwerpen en militant én kandidaat van de sp.a, er nu voor kiest zich volledig toe te leggen op zijn nationale en internationale syndicale taken.

‘Crisis en toch gaat links niet vooruit’

Sacha Vandewiele begon met een teaser: “Graag vernam ik van de sprekers of ze een loftsocialist zijn dan wel een Volkshuissocialist.” Niet moeilijk voor mij die al 30 jaar in een sociale huurwoning van, achtereenvolgens, Beter Wonen, Perisfeer en nu Woonhaven, leef. En wiens partij al een paar keren haar nieuwjaarsfeest kon houden in het Volkshuis van Hoboken, dat overigens niet meer aan de sp.a gebonden is, lang leve de ontzuiling. Maar dan gooide de GVA-journalist meteen een steen in de rode kikkerpoel: “Is de inhoud van de linkse boodschap niet voorbijgestreefd als je ziet dat, ondanks de crisis, links bij de Europese verkiezingen overal achteruit ging?”.
Mike De Herdt ziet onder meer een probleem in de manier waarop de socialistische partijen met hun achterban communiceren. ‘Neem zelfs Steve Stevaert, die soms goede dingen deed. Maar dan een prima voorstel zoals een Algemene Sociale Bijdrage om de financiering van de sociale zekerheid te verzekeren door de meer vermogenden meer te doen betalen, dat wijst hij publiekelijk af. En dan het generatiepact, zoiets kunnen wij bij onze mensen, die vaak onder stress werken, gewoon niet verkocht krijgen dat ze het maar tot hun 65 of nog langer moeten uithouden. Daar moeten we andere standpunten, een ander beleid, over kunnen brengen. Dat zou veel vruchtbaarder zijn om onze leden van extreem-rechts af te houden dan de loutere anticampagnes die we jarenlang tegen het Vlaams Blok hebben gevoerd. Ik ben daar al lang geen voorstander meer van. Het ABVV werkt nu met diversiteitsconsulenten en –plannen om het racisme op de werkvloer te bestrijden, moeilijker en intensiever, maar efficiënter.”

Peter Raats denkt dat het probleem voor de sp.a erin bestaat dat ze onvoldoende haar realisaties weet te verzilveren: “Neem nu de maximumfactuur voor gezondheidszorgen van Frank Vandenbroucke, dat is iets revolutionairs. Of de meerwaarde die een Bart Martens, gewezen voorzitter van de Bond Beter Leefmilieu en u sp.a-parlementslid, op ecologisch vlak betekent, maar toch rendeert dat electoraal niet navenant. We moeten onder de mensen zijn, naar hun problemen luisteren, dat is essentieel. Het generatiepact is pijnlijk, maar het probleem van de vergrijzing is objectief. En, vooral, je moet je afvragen: ‘Welk bloedblad zou het geworden zijn, als wij er niet bij waren geweest om het te temperen?’”
Zelf antwoordde ik: “Het is absoluut nodig om onder de mensen te zijn, maar dat volstaat niet. Je wordt als linkse partij beoordeeld op je daden, op je beleid. Het klopt dat links politiek zou moeten kunnen profiteren van de grootste crisis sinds WO II. Toen ik in november 2008, net na het uitbreken van de financiële crisis, met mijn boek op de Boekenbeurs zat, kwamen mensen, zelfs liberalen, naar mij: ‘Wat jullie al 30 jaar zeggen, dat het kapitalisme een zware crisis zal veroorzaken, komt nu uit. Jullie moeten nu toch gloriëren?’. Neen, dat deden we niet, omdat het de werkende mensen treft. Maar hoe zou de sp.a er politiek van kunnen profiteren als je weet dat uitgerekend zij Fortis hebben geprivatiseerd en bovendien nog een van hun topmensen, Herman Verwilst, gewezen kabinetschef van Willy Claes, aan de top van die privé-bank hebben geplaatst? Zoals ze zelf ook Belgacom privatiseerden, en ook al grotendeels De Post? En privé-hospitalisatieverzekeringen toelieten en promootten? De maximumfactuur van Frank Vandenbroucke is zeker goed maar ruim ontoereikend. De grote onbetaalde kosten van protheses, implantaten enz. dekt ze niet.” Een aanwezige havenarbeider getuigde daarover later: “Mijn dove dochtertje heeft een cochlea-implantaat (dat het zieke slakkenhuis vervangt dat normaal de geluidsimpulsen naar de hersenen overbrengt, km). Mijn vrouw en ik moeten dag en nacht gaan werken om dat te betalen. Links kan maar geloofwaardig zijn als ze durft naar voor komen met klare antikapitalistische, maar toch realistische plannen zoals de euromiljonairstaks, het kiwi-model voor goedkopere geneesmiddelen, de heroprichting van een openbare bank.”

PVDA: nog werk aan de winkel

“Op een opmerking van Sacha Vandewiele dat het ‘het radicaal-linkse alternatief van de PVDA in deze crisistijd toch ook niet electoraal doorbrak’, antwoordde ik: “Ondanks een verdubbeling van onze stemmen geraakten we nationaal inderdaad maar net boven de 1 procent. Dat de ondemocratische kiesdrempel hierbij een rol speelde en een grote handicap is, zie je ook aan de SLP van Geert Lambert (ex-Spirit). Die partij scoorde, met veel meer financiële middelen en grotere toegang tot de media, maar even hoog als wij. Toch moet de PVDA, volgens mij, binnen afzienbare tijd die 5 procentdrempel kunnen halen, op zijn minst in een aantal provincies. De consequente doorzetting van de vernieuwing van onze partij is daarbij het voornaamste. Ook kartelvorming, zoals we deze keer al voorstelden aan sp.a-Rood kan daarbij helpen. En volgens mij dienen we veel langer op voorhand verkiezingscampagnes te voeren waarbij we nog ruimer, ook ver buiten onze bastions, naar de mensen gaan met ons programma en onze realisaties. Over de verminderde aantrekkingskracht van het socialistische alternatief – en dan zie ik dat niet vooral electoraal maar algemeen politiek-maatschappelijk – moet onze communistische beweging ook de hand in eigen boezem steken. De ineenstorting van de socialistische regimes in Oost-Europa hebben het geloof aangetast dat een duurzaam alternatief voor het kapitalisme mogelijk is. Er zijn bij die eerste socialistische experimenten, zowel in de DDR, de Sovjetunie als actueel nog in Cuba, belangrijke positieve zaken gerealiseerd (gezondheidszorg, onderwijs en cultuur, internationalisme, economische en sociale vooruitgang,…). Hoe gaan we die positieve punten behouden en versterken? En hoe gaan we de zwakheden en ernstige fouten, soms zelfs misdaden, vermijden? De balans van deze eerste historische ervaringen van het socialisme verdiepen en verfijnen, en er de juiste conclusies uit trekken: dat beschouw ik, zeker voor de ouderen in de beweging, als een specifieke opdracht voor ons.

Omtrent Frank Vandenbroucke en Erik De Bruyn

Bert Anciaux? Erik De Bruyn? Frank Vandenbroucke?”, wierp Sacha Vandewiele vervolgens ‘Slimste-mens-gewijs’ voor aan Peter Raats. Die antwoordde: “Wat de partij met Frank VDB gedaan heeft vind ik schabouwelijk. Hij leverde schitterend werk op onderwijs. Hij is de slimste van de hoop, natuurlijk dat je dan bij regeringsonderhandelingen soms de etter uithangt. Maar straf hem daar toch niet voor. Als we deelnemen aan de regering moet zo iemand minister zijn, als we in de oppositie zitten verdient hij van voorzitter te zijn.
Erik De Bruyn? Toen hij kandidaat was om voorzitter te worden van de sp.a heb ik gezegd: ‘Op Caroline Gennez stemmen is lomp. Niet op Caroline stemmen is nog lomper. Erik De Bruyn is als voorzitter van de sp.a geen alternatief. Stemmen op hem is enkel nuttig als signaalfunctie. Ik vind dat we poepjaloers moeten zijn op de enorme ploeg militanten die hem gesteund heeft en ervoor gezorgd dat hij 8.300 voorkeurstemmen haalde. Hei zo na was hij verkozen. Maar wat hoorde ik in de top als reactie op zijn resultaat zeggen? ‘Nu moeten we hem zeker weg krijgen.’ Onbegrijpelijk is dat. Zelf heb ik ook voor hem, maar niet alleen voor hem, gestemd.”
Daarop toonde ik de verkiezingsfolder van de sp.a-Antwerpen waar alle kandidaten aan een touw trokken maar waar Erik De Bruyn, als enige van 19, uit geweerd was. Vanuit het publiek roept men: “Ze zegden dat het was omdat hij in de andere richting aan het zeel trok”. Het hopeloze van de onderneming van Erik kon moeilijk beter geïllustreerd worden: hoe zou je jouw ideeën kunnen doordrukken in een partij waar jij als enige in de andere richting trekt?
Inmiddels kwam Mike De Herdt op dreef. “Frank Vandenbroucke de slimste van de hoop? Dat zal wel, maar op sommige vlakken deed hij wel de domste dingen. Zoals het federale niveau – waar de essentie beslist wordt – verlaten voor het Vlaamse. Ik word onnozel van de bijna separatistische taal die hij sindsdien uitkraamt. Ik begrijp niet dat Erik De Bruyn, die al zoveel op zijn donder kreeg, toch die illusie blijft onderhouden dat hij op die manier zijn linkse doel zal bereiken. Hij zou beter klaar kiezen voor een formule die ondubbelzinnig is. Ik ben het niet eens met dat geëmmer over de ‘versnippering’ van links. Rechts is ook versnipperd en ze zijn sterker geworden. Ik ben voor de diversifiëring van links. Ik zou een versterking van de PVDA begroeten. En ik denk dat ze daarvoor bij de federale verkiezingen van 2011 meer kans maken. Dan zijn hun thema’s, veel meer dan bij de Vlaamse verkiezingen, echt aan de orde: fiscaliteit (miljonairstaks), kiwi-model, openbare bank. Dat beleidsniveau ligt de PVDA en Peter Mertens beter.”

De rol van vakbonden

Mike De Herdt werd, als syndicalist, door de moderator ook aangesproken op de relatie tussen vakbond en politiek. Mike reageerde – opmerkelijk – dat de vakbonden net iets te veel met politiek bezig zijn en minder met hun eigen organisatie. Goede en realiseerbare linkse voorstellen van de vakbonden vinden moeilijk ingang bij de mensen, en dus ook bij de politiek (of zelfs bij sommige linkse partijen), net omdat de vakbonden er zich niet toe organiseren. Het is niet omdat slimme topmensen van de vakbonden goede ideeën hebben, dat die door de politiek worden overgenomen. Ze moeten er ook eerst een breder maatschappelijk draagvlak bij de mensen zelf voor creëren. Hij denkt dat dat méér kan bijdragen tot een populair en succesvol links politiek verhaal. Zeker ook op internationaal en Europees vlak kan het beter, ook al stonden de Belgische bonden aan de wieg van die internationale koepelorganisaties. Dat blijven meer lobbymachines dan dat ze actiegerichte bewegingen worden. Er zijn slechts enkele kleinere succesverhalen, zoals die van de dokwerkers. Of hoe een jonge kerel in het hart van de vakbond overtuigd is van een groter politiek links succes door een sterker georganiseerde vakbond.

Pleidooi voor de diversifiëring van links

Dit zijn slechts fragmenten uit het debat. De reacties onder dit blogartikel bieden ruimte om het naar hartenwens aan te vullen en voort te zetten. Idem voor de boeiende vragen en discussies die vanuit het publiek gelanceerd werden. En die in heel diverse richtingen gingen: ‘Waarom biedt de sp.a de pvda geen verkiesbare strijdplaats op zijn lijsten aan?”, “Waarom het grote talent dat in de PVDA zit – denk aan de formidabele realisatie van Geneeskunde voor het Volk, aan het werk van Mie Branders in de districtsraad van Hoboken – niet gebruiken om door samenwerking de hele linkerzijde te versterken?” “Waarom stelde de PVDA haar 14.000 provinciale stemmen niet in dienst van de verkiezing van Erik De Bruyn? Met die 8.300 van hem was hij zeker verkozen geweest.” Ik geef alleen mijn antwoord op dit laatste: “Wij hebben Erik De Bruyn een kartel voorgesteld met ons omdat wij de lessen van de geschiedenis niet vergeten. Een linkse die binnen de sp.a verkozen wordt als parlementair wordt al tientallen jaren maar drie keuzes gelaten: ofwel gerecupereerd worden (denk aan ‘extreem-linksen’ zoals Paul-Henri Spaak, Luc Vandenbossche, Frank Vandenbroucke enz.), ofwel buitengegooid worden zoals Ernest Mandel en Ernest Glinne (tijdelijk), ofwel geïsoleerd en tegengewerkt worden om ontgoocheld te eindigen. Dit laatst is gebeurd met mensen als Jef Sleeckx en Lode Van Outryve die minstens even bekwaam en strijdbaar waren als Erik De Bruyn. Mike heeft gelijk dat de diversifiëring van links, met de versterking van een formatie met de PVDA, veel effectiever kan zijn voor het geheel van de linkerzijde en de arbeidersbeweging. Ook de geschiedenis heeft ons dat geleerd. Zo heeft de ‘kleinere’, maar toen wel heel sterke, communistische partij na de oorlog een doorslaggevende rol gespeeld in het afdwingen van de sociale zekerheid. Ex-gouverneur van de Nationale Bank, Robert Vandeputte (CVP, nu CD&V) gaf dat in 1993 in Trends openlijk toe. Hij verklaarde het tot stand komen van het naoorlogse Sociaal Pact zo: “In 1944 waren de bedrijfsleiders beducht voor revolutionaire strekkingen. Het communisme had immers een fantastisch aanzien. Ze vreesden, niet ten onrechte, onteigeningen en nationalisaties’ (Zie ook mijn boek ‘Dokter van het volk’, blz. 145).
Een niet zo gemakkelijke redenering die bij sommigen toch bleek aan te slaan. Getuige deze reactie die ik van een jongere nog dezelfde nacht kreeg op Facebook: “Dag Kris, Ik vond het een heel boeiend debat dat best nog wel wat verder mocht duren. Vooral de geschiedenis vond ik een interessant gegeven en die analyseren biedt zeker mogelijkheden voor de toekomst. Tot op het volgende event.” Een andere jongere kwam me na afloop feliciteren voor het aanstekelijke dynamisme van Comac ‘die in de universiteitssteden tientallen leden weet te maken’. Zo hoor je het ook eens van een ander: er zit nog toekomst in links.

Met dank voor de foto’s aan Grégoire Bekaert (Facebook)