Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

Het lijkt wel, alsof ik na 24 verkiezingscampagnes, een ingebouwd opiniepeilingsinstrument ontwikkeld heb. Een soort zesde verkiezingszintuig.Waar ik in het Hemelvaartweekend vond ‘We zijn er nog lang niet’, zegt mijn barometer, na het campagnevoeren van vandaag aan de Abdijstraat (Antwerpen-Kiel), dat er op zeven dagen veel veranderd is. Verslag van een politieke weersverandering.

Dit is mijn 24ste verkiezingscampagne sinds AMADA, voorloper van de PVDA, in 1974 voor het eerst aan de verkiezingen deelnam. Ik heb het daarnet uitgerekend op een site van de VUB (Belgische verkiezingen sinds 1830!): ik deed mee aan 10 verkiezingen voor Kamer en Senaat (federaal), 6 gemeenteraadsverkiezingen, 4 aparte Europese verkiezingen en 4 verkiezingen voor Vlaamse Raad en Europa samen.
Bij sommige van die verkiezingen deed de PVDA of haar voorloper het niet slecht. Bijvoorbeeld, bij onze eerste deelname in 1974, toen we in het arrondissement Antwerpen 15.000 stemmen haalden. Daarmee zaten we niet zo ver af van een Kamerzetel – in die tijd waren er nog meer Kamerleden en kon je er al een halen met 20.000 stemmen. In Hoboken haalden we toen 12% en bij de daaropvolgende gemeenteraadsverkiezingen van 1976 ruim 10% en twee gemeenteraadsleden. Ook bij de eerste gemeenteraadsverkiezingen voor Groot-Antwerpen van 1982 deden we het zeer goed: bijna 3 %. Enkel een ultieme wijziging van de gemeentekieswet in de senaat – met als enige bedoeling de PVDA uit de gemeenteraad te houden door de kiesdrempel voor de eerste zetel fel te verhogen – deed ons, ondanks onze 9000 stemmen in ’t Stad, stranden op 300 stemmen van een zetel (1). Bij de parlementsverkiezingen van 1985 – nog voor er sprake was van zwarte zondagen – behaalden we in de hele provincie Antwerpen bijna 2%.

‘We gaan het arrangeren’ en mijn zesde verkiezingszintuig

Al die ervaringen hebben mij een zesde zintuig opgeleverd om te voelen wanneer we rond de 2 à 3% beginnen komen. Op straat uit zich dat in een bepaald aantal mensen die naar je toekomen en zeggen: ‘Mijn stem heb je deze keer’, of ‘Wees maar gerust, we gaan het arrangeren’, ‘Het komt in de saccoche’, ‘Ge moogt er op rekenen’, enz. In het Hemelvaartweekend maakte ik propaganda op het Astridplein (aan de zoo en Feestival social van het ACW), samen met Tine Van Rompuy en Peter Mertens. De dag erna aan de Abdijstraat, een winkelstraat van de volkswijk Antwerpen-Kiel (vooral bekend van voetbalclub Beerschot, en, helaas, soms ook van zijn hooligans). Bij die acties, een week geleden, waren er al enkele positieve signalen. Sommige waren niet onbelangrijk en nieuw. Zo stapte een mij onbekende syndicale militant op het Astridplein op mij toe: ‘In de BBTK, de socialistische bediendenvakbond, maken wij deze keer reclame voor de PVDA.” Een sociale assistente uit Limburg: “Tine Van Rompuy op jullie lijst, dat vind ik de max. Ik deed vorige keer, in 2007, de stemtest van de vrt en kwam uit bij de PVDA+. Ik dacht: dan moet ik consequent zijn, en ik stemde voor de eerste keer PVDA. Maar nu met nog meer overtuiging’. Dit gaf me een dubbel gevoel. Want deze keer werd de PVDA bij deze zeer bepalende stemtest gewoon geweerd. Bart Brinckman onthulde in De Standaard indirect de reden: “De VRT nam de PVDA twee jaar geleden wel op. De partij was goed voor 7 procent van de deelnemers.” (2) Zeven procent dat is ruim boven de kiesdrempel. Dus gingen de oranjelichten bij het establishment knipperen met het bekende resultaat: geen PVDA meer in ‘Doe de stemtest’.

‘Die rode neus? Ik zet hem zelfs op om te gaan stemmen’

Positief waren vorige week ook al de reacties op de rodeneuzencampagne: “Ze maken er echt wel van een circus van.” (vele malen). Een man kwam naar me toe: “Kan ik die rode neus van je krijgen?” Ik: ‘Ja, maar dan moet je hem wel opzetten.” Hij: “Wat? Die neus? Die ga ik zelfs opzetten om te gaan stemmen.” Toch was het, globaal genomen, voor de regio Antwerpen, nog niet de sfeer die nodig is om de PVDA 2 à 3 procent te laten scoren. Dat voelde ik nog het duidelijkst de dag erna, op het mij nog beter bekende terrein van de Abdijstraat op het Kiel (gelegen vlakbij Hoboken). Het had natuurlijk ook te maken met het feit dat er nog weinig animo was voor de verkiezingen. Dat, op dat ogenblik, volgens de opiniepeilingen 50 procent van de mensen nog niet beslist had voor wie te stemmen, kon je met de ellebogen voelen.
Vandaag een week later maak ik aan diezelfde Abdijstraat opnieuw propaganda samen met Leo Vets, Julie Van Berlo, François Engelen en Ilona Van Looy. Onderweg met de fiets zie ik op de Sint Bernardse steenweg al in vele zaken van de overwegend allochtone zelfstandigen (kappers enz.) een affiche ‘Stop het politieke circus’ aangeplakt. Aan de Abdijstraat zelf ontmoet ik de organisator van al dit moois: de jonge Hafid, zeer bekend zowel bij autochtonen als allochtonen. Hij is niet alleen een knappe tafeltennisspeler maar ook ABVV-militant in de horecasector. Vele mensen van deze wijk werken of werkten daar en kunnen op hem rekenen voor hulp bij al de sociale problemen (afdankingen, willekeur, loonbetwistingen, enz.). Hafid draagt een mooie T-shirt: zes witte Che Guevara-koppen op een zwarte achtergrond. “Die kreeg ik toen ik onlangs in Loret de Mar in Spanje een tafeltennistoernooi dubbelspel won. Van een Spanjaard aan wie ik mijn politieke overtuiging bekend maakte.” Onmiddellijk daarna wordt Hafid hartelijk aangesproken door een oud-wielrenner, André Poppe, die informeert naar zijn sportuitslagen in Spanje. André Poppe reed ooit veertien maal de Ronde van Frankrijk. Kielser en ‘Belgischer’ kan je je moeilijk voorstellen. Mensen als Hafid werken, zoals heel onze partij, aan de vereniging van de gemeenschappen.

‘Ik ken doctor Merckx al van in 1964’ (???)

Leo Vets, geboren en getogen op het nabije Wilrijk-Valaar, is inmiddels 70 maar heeft nog niets van zijn animatietalent verloren. Verkleed als clown spreekt hij de mensen aan. ‘Weet ge wat BHV is? Neen. Spijtig, want daar hebben wij met de regering toch heel hard aan gewerkt. Als ze dat splitsen, daar gaat gij nu eens veel beter van worden, zie.’. Of: ‘Hebt ge uwe portemonnee bij? Ja? Ik ben van de regering. Mag ik die pikken? Om aan de bankiers van Fortis, KBC en Dexia te geven? Die sukkelaars die hebben dat nodig, hé.’ Na, de introductie van Leo, volstond het voor ons, niet-verklede serieuze politici van de PVDA – met enkel een rode neus op – om tussen te komen: ‘Allez, madame, mijnheer, ’t is toch wel tijd om die clowns van Brussel naar huis te sturen? Hier zie, zet die hoge heren op 7 juni eens een dikke neus. Stem PVDA+, nummer 17. De euromiljonairs moeten de crisis betalen, niet de gewone mensen’.
Het optreden slaat aan bij voorbijgangers van alle kleuren en origines. En zelfs van diverse standen. Een gepensioneerde collega huisarts komt een pamfletje halen. Tot mijn verbazing zegt hij: “ Heel goed die campagne tegen dat circus”. Nu, op de aandeelhoudersvergadering van Fortis waren er ook veel kleine en middelgrote beleggers die het ‘een circus’ noemden. Een apotheker uit de buurt vraagt aan Hafid een affiche ‘Stop het politieke circus’. Misschien niet meteen om aan zijn raam te hangen en eerder als collector’s item, maar hij vindt ze toch maar tof. Een stijlvol geklede vrouw, die in het ‘betere’ deel van het Kiel woont (in de vroegere buurt van Patrick Janssens), zegt me: “Ik denk er heel ernstig aan om voor jullie te stemmen.” Verschillende mensen, waaronder natuurlijk patiënten of mensen die Geneeskunde voor het volk kennen, zeggen: “Mijn stem is zeker”. Soms met: “En nog vijf andere van mijn familie ook.”
Ik kom verschillende oudere allochtone kennissen tegen die mij voorstellen aan de mensen rondom zich. Een man van Turkse origine: “Ik ken doctor Merckx al meer dan 30 jaar.” De inmiddels bejaarde papa van de Chelhi’s, die zijn hele carrière bij Métallurgie werkte, komt mij, steunend op zijn wandelkruk, groeten. In zijn nog altijd gebrekkig Nederlands – om aan de hoogovens te travakken volstond een beperkt aantal termen – zegt hij handenschuddend: “Ik ken u al van 1964”. 1964? Dat is wellicht het jaar toen papa Chelhi, samen met honderden andere gastarbeiders van Marokkaanse en Turkse origine, door Métallurgie Hoboken (nu Umicore) naar hier werd gehaald om het vuile werk op te knappen dat veel Belgische arbeiders, omwille van de gevaren, niet meer wilden doen. Maar… in 1964 zat ik nog maar in het 2de jaar geneeskunde en moest mijn linkse politieke bewustzijn nog ontwaken. Nu, de schatting van vader Chelhi toont alleen maar hoe wij, met Geneeskunde voor het Volk, in de ogen van bijna al onze migranten-patiënten van de eerste generatie er ‘van bij ’t begin bij waren’, aan hun zijde. En hoezeer zij dat waarderen.

Millionairstaks, kiwi, gratis geneeskunde? OK, ik weet al genoeg

Een jonge vrouw, bejaardenhelpster, komt naar mij: “Ik weet echt niet voor wie te stemmen.” Ik leg haar uit: de pvda wil een taks op de bezittingen van de euromillionairs, de uitbreiding van onze gratis geneeskunde, het kiwimodel waardoor er veel geld kan bespaard worden op de geneesmiddelen zoals in Nieuw-Zeeland en Holland en daar kunnen dan plaatsen en jobs mee geschapen worden in de sector van de gehandicapten en bejaarden… Ik heb het op een minuut afgerammeld. Ze onderbreekt me overtuigend: “Ik weet al genoeg. Het komt in orde. Dat is het.” Een andere jonge vrouw: “Ah ja, in welke gazet heb ik dat gisteren gelezen dat jullie zo goed bezig zijn?” Allicht een allusie op het rodeneuzenartikel in Het Laatste Nieuws van gisteren. Of op het editoriaal van Lex Moolenaer in Gazet van Antwerpen (zie verder).
Een gewezen hoofdverantwoordelijke van het VAKA (Vlaams Aktiekomitee tegen Atoomwapens) zegt me: “Jullie voorzitter, Peter Mertens, doet het goed op de tv.” Tussen haakjes: vorige week werd ik zelf voor het eerst aangesproken met ‘Ah, mijnheer Mertens’. Nu onze familienamen lijken op elkaar, maar vroeger was het vaak nog omgekeerd. De aflossing van de wacht is doorgedrongen.
Twee invaliden vertellen me, elk apart, ongeveer hetzelfde verhaal. “Ik ben mijn integratietegemoetkoming kwijt gespeeld omdat ik nu samenwoon met een vrouw die ook een inkomen heeft. Nu hou ik zelf maar 900 euro over (de andere slechts 700 euro, km).” Bij een van hen komt er nog wel uit: “En al die anderskleurigen die hier toekomen die krijgen zo maar alles, dat doet pijn.” Na mijn antwoord wil hij toch wel twijfelen of Dewinter de oplossing zal brengen. De andere heeft geen last van VB-illusies en zegt meteen heel overtuigd: “Ik had mijn gedacht al gemaakt. Mijn stem heb je.”.
“Mijn stem heb je” de barometerformule bij uitstek in de weken voor de verkiezingen. Ik hoor ze vandaag zeker 4 maal meer dan een week geleden. Het klimaat van 2 à 3 procent is nu veel dichter bij. Als die stroomversnelling aanhoudt dan kunnen we, met zoveel onbesliste kiezers, in de komende negen dagen nog flink vooruitgaan. Dan zou de de PVDA+, zoals Lex Moolenaer deze week in Gazet van Antwerpen schreef – en ook dat is nieuw – ‘wel eens de verrassing van deze verkiezingen kunnen zijn’.

En dan zijn er nog die talrijke, vaak mooie en persoonlijke, berichten die ik via Facebook krijg genre ‘Altijd voor sp.a gestemd, deze keer voor de eerste keer voor een andere partij’ (ABVV’er Peter Degryse uit West-Vlaanderen). Of: “Wel heren vanaf vandaag staat mijn stem vast, ge kunt er achter fluiten ik stem voor de neuzen.” (Rudi Scheers, werkloze en ex-Boelwerfarbeider, vrijdag 29 mei). Een ruimere bloemlezing daarvan is voor een volgende aflevering.

(1) Lees hierover in mijn boek ‘Dokter van het volk’, EPO, 2008, blz. 295-298.
(2) De Standaard, 19 mei 2009.