Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

Vandaag 23 en morgen 24 mei houdt de provincieraad van Antwerpen een tweedaagse marathonzitting met twee belangrijke agendapunten. De goedkeuring van een bestuursakkoord waarbij taken en gelden van de provincies worden overgeheveld naar de Vlaamse regering. En de 3-5-8-procentbesparingsoperatie waarmee de N-VA zich wil profileren als de neoliberale partij die het staatsapparaat nu eens echt zou gaan ontvetten. Met natuurlijk uitzondering van de eigen verworven topjobs, maar wel ten koste van het personeelsbestand en de dienstverlening. Of hoe ‘de kracht van de verandering’ uitmondt in een… ‘kracht van de … vermindering’. Een vermindering van sociale kredieten. Kortom, sociale afbraak. Hier mijn tussenkomst in het debat namens de PVDA+ Met ook een onthulling over hoe minister Muyters aan zijn eigen N-VA-gedeputeerde Bruno Peeters een overleg weigerde over de onrechtmatige besparingen voor het Autonoom Provinciebedrijf Sport. Als gevolg van alweer een, al dan niet bewuste, telfout van Muyters en zijn kabinet. Uiteraard ten nadele van de provincie.

Tussenkomst van Kris Merckx (PVDA+) in de provincieraad van 23 mei 2013 over de Interne Staatshervorming en de provincie en over de start van de 3-5-8-procentbesparingsoperatie

Geacht publiek,
Geachte collega’s,
Mevrouw de gouverneur,

Wie de twee hoofdpunten van de agenda van deze provincieraad bekeken heeft, beseft dat we hier, ondanks de verbloemende woorden en kosmetische operaties, het failliet meemaken van twee slogans. Van twee leuzen waarin heel wat mensen in de voorbije jaren en zelfs decennia geloofd hebben. Ik bedoel enerzijds de boutade ‘Wat we zelf doen doen we beter’ en anderzijds de verkiezingsleuze ‘De kracht van verandering’.

Vlaamse Interne staatsverrommeling

Als ik de 117 verminderingen van sociale kredieten kritiseer, roept een N-VA-politicus: ‘Dat is de verandering’;. Mijn repliek: ‘Neen, de kracht van de… vermindering’.

De leuze ‘Wat Vlaanderen zelf doet, doet het beter’ gaat onderuit met het agendapunt 0/5, het ‘Bestuursakkoord tussen de Vlaamse regering en de provincie’, en de daarmee gepaard gaande ‘financiële verevening’ – de overheveling van taken en gelden van de provincie naar de Vlaamse regering. Die verevening maakt immers duidelijk dat Vlaanderen wat ze zelf doet niet beter doet. De Vlaamse Interne Staatshervorming (ISH), waarvan dit bestuursakkoord een eindproduct is, maakt immers allesbehalve een einde aan de staatsverrommeling. Dat was ook al het standpunt van de overheidsvakbonden bij de goedkeuring van het Witboek Interne Staatshervorming. De huidige bestuursakkoorden met de provincies bevestigen dat die verrommeling niet wordt gestopt. Ze wordt integendeel bestendigd en nog verergerd. Collega Frank Geudens (sp.a) noemt de ISH, iets gematigder dan ik – hij zit niet toevallig wat rechtser in het halfrond – ook een ‘niet geslaagde oefening’. Een ‘orgelpunt’ zoals N-VA-fractieleider Jan D’Haese ze noemt, dat is die ISH in geen geval.

N-VA, of de kracht van de… vermindering

Leuze twee, die van ‘de kracht van de verandering’ gaat onderuit bij het omvangrijke agendapunt 4 deze raad. Van de nummers 4/1 tot en met 4/33 bevatten zij de maatregelen die de meerderheid van N-VA, CD&V en sp.a vandaag wil opleggen in het kader van de eerste fase van haar provinciale 3-5-8-procentbesparingsoperatie. Bij die punten zouden wij, in 33 stemmingen, in totaal voor maar liefst 117 verminderingen van krediet moeten goedkeuren. Ik heb het met de functie ‘Zoeken en vervangen’ gecontroleerd: de term ‘vermindering van krediet’ komt inderdaad 117 keren voor in de agenda van vandaag. Ik vermoed dat zo’n aantal kredietverminderingen zelden gezien is in deze raad tijdens een lopend begrotingsjaar. De beloofde ‘kracht van verandering’ blijkt in werkelijkheid ‘de kracht van VERMINDERING’ te zijn, de kracht van vermindering van sociale kredieten. Kortom, van sociale afbraak. Ja, er zijn een klein aantal verminderingen van krediet waar we niet tegen zijn, en die zullen we aanduiden als ze besproken worden. Maar daartegenover staat dat er ook bepaalde ‘vermeerderingen van krediet zijn’ die in feite besparingen zijn opgelegd aan de autonome agentschappen. Zoals bijvoorbeeld de terugstorting door het PIH van 3% van haar dotatie.

Zes regeringen, 58 ministers

Tijdens de pauze – de ‘kleinste’ partij komt als laatste aan bod, nog wat reacties op eerdere tussenkomsten van de ‘groten’ invoeren.

Ik bekijk nu eerst de Vlaamse Interne Staatshervorming en het daaruit voortgevloeide bestuursakkoord met de provincies. Iedereen, zelfs de 52 nieuwelingen in deze raad, hebben meegemaakt hoeveel energie, onrust en getouwtrek de discussie over de verdeling van taken en financiële middelen tussen de provincie en Vlaanderen heeft veroorzaakt. En het is duidelijk nog lang niet gedaan. Sinds tientallen jaren hebben de staatshervormingen in ons landje van amper 11 miljoen inwoners mekaar opgevolgd. Ze hebben enorm veel discussies, tijd en middelen opgeslorpt die voor veel nuttiger zaken besteed hadden kunnen worden. Die rits staatshervormingen, we zijn aan nr 6 en BDW en Kris Peeters willen nog een 7de, leverde ons tot nu toe zes regeringen op met 58 minsters en staatssecretarissen, allemaal met hun gevolg, hun kabinetten, administraties en hun wereldreizen – bij dit laatste onderscheidt zich vooral onze ministerpresident Peeters, maar hij niet alleen. Daarnaast permitteren we ons ook nog altijd 60 provinciale gedeputeerden, ook niet de minst geprivilegieerden van het politieke personeel. Ik kan het niet genoeg herhalen: indien China per aantal inwoners evenveel ministers zou tellen als België, zouden ze er daar ruim 7000 ministers op na moeten houden. Qua verspilling kunnen onze Belgische staatshervormingen echt wel tellen. Zo is het is niet ongewoon dat vijf verschillende ministeriële handelsdelegaties, en soms ook al eens een provinciale, mekaar voor de voeten lopen in China, Japan, Brazilië of de VS. Continenten waar het al heel goed is als ze Brussel weten liggen, laat staan dat ze daar het verschil kennen tussen Wallonië en Vlaanderen, of tussen Luik en Antwerpen en daar een boodschap aan hebben.

Besparen? Stop splitsingsmanie!

In de drie gewesten maken nu ministeries van onderwijs, welzijn, verkeer enzovoort – evenveel rapporten die bijna allemaal hetzelfde bevatten. Bovendien moeten ze voortdurend met elkaar over alles en nog wat overleggen. Want waterlopen zoals de Zenne, de Schelde, de Dender, en ook het luchtverkeer…, die alle gewesten doorkruisen, kunnen maar moeilijk verlegd worden binnen de grenzen van onze piepkleine gewesten. De nationalistische tot ultranationalistische grote Vlaamse partijen – en dat beperkt zich niet tot de openlijke op gecamoufleerde aanhangers van het separatisme – werpen zich, nu ook in onze provincie, op als de neoliberale kracht die het staatsapparaat eens echt gaan ontvetten. Wel, ze zouden beter eerst in eigen boezem kijken. En uittellen wat ze met hun splitsingsmanie al hebben aangericht en verspild. Dat eerst terugdraaien en daar orde op zaken stellen.

Overvloed bestuursniveaus blijft

Het was van meetafaan duidelijk dat de provincies, als intermediair bovenlokaal bestuursniveau, zwaar onder druk zouden komen. Het behoud als dusdanig was incompatiebel met de tussenvoeging van een gewestelijk Vlaams, Waals of Brussels niveau, dat zichzelf, onder impuls van nationalisten en kandidaat-ministrabelen aan beide zijden van de taalgrens, steeds zwaarder probeerde op te blazen. Onder het motto ‘Eigen bestuursniveau, eigen ministerposten, eigen macht eerst’ is Vlaanderen beginnen knabbelen aan de historisch gegroeide bevoegdheden van de provincies. Dat er, om redenen van efficiëntie en kostprijs, wat moest gebeuren is evident. Maar daarbij is er nauwelijks maatschappelijk debat geweest welke niveaus het best zouden afgeslankt worden om tot de meest rationele en efficiënte overheid in dienst van het volk te komen. Dienden bijvoorbeeld niet vooral de gewestregeringen afgeslankt te worden en het federale niveau opnieuw versterkt? Zijn in deze moderne tijd stadsgewesten niet meer geschikt als intermediair bestuursniveau dat de bovenlokale taken op zich neemt. Het provinciepersoneel dat nu die taken op zich neemt zou daar dan naar overgeheveld kunnen worden. De nu dominante partij van Vlaanderen was tot voor kort voor de afschaffing van het provinciale niveau. Maar nu men er zich zelf in genesteld heeft, is dat standpunt verlaten. Men durft geen ingrijpende rationele hervorming beslissen die echt een einde maakt aan de verrommeling en verspilling. Men knutselt compromissen in elkaar die toelaten om toch alle niveaus in stand te houden, vooral ten behoeve van de top. Maar dat gebeurt dan wel ten koste van personeel, van dienstverlening en van subsidies aan sociale, culturele en ecologische verenigingen en projecten, en dat op alle niveaus. Dat zal ook voor onze provincie het negatieve effect zijn van het bestuursakkoord en de financiële verevening.

‘Verevening’? Neen, centen afpakken

In de zittingen van onze raadscommissies spraken ook leden van de meerderheid, en niet de minste, expliciet de vrees uit dat de verevening finaal zal neerkomen op een gecamoufleerde besparingsoperatie. Ik citeer een van hen letterlijk: ‘Wij vrezen dat er een ander doel is dan centen afnemen van de provincies om daarmee vanuit Vlaanderen hetzelfde te doen. Men wil wellicht minder uitgeven.” Het woord ‘Verevening’ betekent, volgens het woordenboek, dat Vlaanderen en de provincie op het einde effen zouden moeten zijn, ‘even’. Dat al het personeel, al de subsidies waarvan Vlaanderen de gelden nu naar zich toe trekt zouden overgenomen worden en verzekerd blijven voor de huidige belanghebbenden. De problemen bij het APB (Autonoom Provinciebedrijf) Sport zijn een eerste al alarmerende voorbeeld dat dit niet zal gebeuren. Op de commissie Sport heerste daarom een ware begrafenisstemming, bij de gedeputeerde incluis. Die zegde eerlijk – en het siert hem –dat hij die verevening allesbehalve prettig vond en dat hij op termijn zelfs naakte ontslagen niet kan uitsluiten. Ook hij had duidelijk een ander soort verandering verwacht.

Muyters weigert overleg met ‘zijn’ N-VA-gedeputeerde!

Bijkomend leverde de commissie Sport ons nog een andere, vrij pijnlijke, onthulling op. Een vraag van onze gedeputeerde Sport, Bruno Peeters (N-VA), om zijn ‘eigen’ minister Muyters te ontmoeten voor overleg over het onrecht dat het APB Sport wordt aangedaan, werd hem koudweg geweigerd. Als illustratie dat wat Vlaanderen zelf doet het daarom niet beter doet, kan dit tellen. Dit is in alle opzichten oude politieke cultuur. Voor de minister telt de eigen macht en invloed. Sommigen spraken hier over het voortbestaan van de keizer-koster-mentaliteit waarbij de keizer goed laat voelen wie de ondergeschikte is. In dit geval was dat dan een gedeputeerde van de eigen partij. Indien een Franstalig minister een gedeputeerde, al dan niet van de eigen partij, zo zou behandelen zou de N-VA spreken van een seigneurenmentaliteit. Dat vinden wij in dit geval dus ook van Muyters.

In diverse commissies kregen we nu al voorbeelden van provinciale verenigingen en initiatieven die door de verevening geen of minder subsidies gaan krijgen. Negen miljoen euro minder uit te geven door de provincie als gevolg van de verevening, lijkt op het eerste gezicht niet zo veel op een totale begroting van 249 miljoen. Maar als je weet dat het departement Welzijn 3,3 miljoen euro minder krijgt en Cultuur 2,2 miljoen euro is het evident dat ze serieus aan slagkracht gaan inboeten. En met hen heel wat provinciale initiatieven die ze steunden.

Na 2013 komt een annus horribilis

Nicole Naert zal de weerslag van de besparingen op het personeel van de provincie toelichten

De begrafenisstemming van de commissie Sport dreigt al zeer snel het geheel van onze departementen in te palmen. Door de besparingsangels die de ISH ook voor hen bevat maar vooral door die gelijktijdige 3-5-8-procentbesparingoperatie van het eigen bestuur. Zo kom ik bij die fameuze punten 4/1 tot 4/43 van de agenda. Onze fractie zal ze in globo afwijzen. De min drie procent van dit jaar kan nog wat verdoezeld en verzacht worden. Door eenmalige kunstgrepen zoals de hogere raming van de opbrengst van de opcentiemen op de onroerende voorheffing en de schrapping van het Q-vitproject met het Dominicanerklooster in de Ploegstraat en van de Gym-topsporthal in Kapellen. In welke mate diegenen die daarvoor vragende partij waren, daarmee gelukkig gaan zijn is een andere vraag. Maar ook nu snijdt de ‘min 3%’, uitgevoerd volgens de zogenaamde bijna pijnloze kaasschaafmethode, al op onverantwoorde wijze in het personeelsbestand. Daarover zal collega Naert bij punt 4/4 tussenkomen. In ieder geval konden we nu al van zo wat alle hoofden van departementen en diensten, en ook van sommige gedeputeerden, horen dat men zijn hart vooral vast houdt voor de min 5% van 2014 en de min 8% van 2015. Velen spreken nu al over 2014 als over een er aan komend annus horribilis, een jaar van de verschrikking. Voor de vele geestesverwanten van Bart De Wever in deze raad hoefde ik dat allicht niet te vertalen. Ik kan hen alleen oproepen. Verzet u daartegen, samen met ons. Zoals we, door onze gezamenlijke interpellatie ter verdediging van het Gouverneur Kinsbergencentrum voor diagnose van autisme en andere aandoeningen, dat al een klein beetje bekwamen. Want alvast voor dit jaar wordt dit centrum nu toch gespaard van de besparingswoede.

N-VA bedient zich vier maal guller dan PS-Luik

Betekent dat dan de PVDA+ absoluut tegen elke besparing is? Neen, er zijn verantwoorde besparingen mogelijk. Ondermeer op exuberante uitgaven voor ICT (informatica)-dienstverlening aan onze en andere openbare besturen. Daarover zal collega Naert het hebben bij agendapunt 2/2.
Ja er zou ook serieus bespaard kunnen worden op de partijfinanciering. In januari probeerde hoofdgedeputeerde Luc Lemmens zijn aankondiging van de 3, 5 en 8 procent-besparing te verkopen door zich op de borst te kloppen: de politiek zou het goede voorbeeld geven door de min 3% al meteen toe te passen op de financiering van de eigen partijen. Ik heb dat toen doorprikt als een demagogische camouflagetruuk en verwezen naar het feit dat de N-VA zich, op het vlak van provinciale partijfinanciering, in Antwerpen vier maal – jawel vier maal – guller bedient dan de PS in Luik. Die verfoeide Parti Socialiste behaalt daar in de provincie precies dezelfde score als de N-VA hier, namelijk 37 procent van de stemmen. Na haar zogezegd voorbeeldige besparing met 3 procent behoudt de N-VA hier in Antwerpen evenwel dit jaar nog altijd jaarlijks 338.000 euro partijfinanciering. Indien men echt het voorbeeld had willen geven en tonen dat men, op zijn minst, even correct wil zijn als de Luikse PS had men kunnen beslissen om zoals in de provincie Luik de partijfinanciering te beperken tot 3000 € per verkozene ongeacht de grootte van de partij. In dat geval zou de N-VA met haar 27 zetels geen recht meer hebben op 338.000 euro maar op 81.000 euro. De provincie zou zo, alleen op die partij, 257.000 euro hebben kunnen besparen. En voor alle partijen samen, de onze incluis, zou men in plaats van 970.000 euro nog slechts 216.000 euro uitgeven, en dus in totaal 754.000 euro besparen. Dat is veel meer dan het bedrag dat Vlaanderen nu onrechtmatig onttrekt aan het APB Sport en dat de job van meer dan 10 mensen zal kosten. Ik had gedacht dat men na mijn onthulling over de vergelijking N-VA-Antwerpen versus PS Luik de eer aan zichzelf zou houden en consequent in deze sector zou snoeien. Maar in het eigen vlees snijden dat is er voor de top van ‘de partij van de verandering’ en haar meerderheidspartners blijkbaar onmogelijk.

Aantal gedeputeerden en intercommunales downgraden

Ja, men zou ook rechtmatig kunnen besparen op het aantal gedeputeerden, op het aantal raadscommissies en het aantal provinciebedrijven met bijhorende raden van bestuur en zitpenningen. Hoofdgedeputeerde Luc Lemmens zingt hier de lof van de afslanking van de provincies. Laat hij dat dan alvast ook op zichzelf en zijn functie toepassen. Dat zou echt een manier zijn om goed om te springen met de belastinggelden van de burger, maar dan op een sociale manier. Wij hebben nog voorstellen in dezelfde lijn. Waarom moeten gedeputeerden, bovenop hun rijkelijke wedde en dito privileges, ook nog eens zitpenningen ontvangen voor de deelname aan raden van bestuur van bedrijven en intercommunales die tot hun bevoegdheisdomeinen behoren, m.a.w. tot de job waarvoor ze al vergoed zijn? Waarom kunnen de topweddes van gedeputeerden, het wagenpark en andere voordelen van de gedeputeerden niet veel bescheidener worden? Neergeschaald (gedowngraded) in verhouding tot de inkrimping van hun taken en middelen als gevolg van de interne staatshervorming? Maar ja, eens men zelf meedrinkt van de hoorn des overvloeds wordt het, alle verkiezingsslogans ten spijt, voor sommigen blijkbaar onmogelijk daar ook effectief verandering in te brengen.

Zoals gezegd: er zijn beslist heel wat sociaal verantwoorde besparingen mogelijk, ook binnen het huidige budget. Helaas zien we die zo goed als niet. Nochtans zouden die besparingen goed kunnen gebruikt worden om én de huidige afbouw van personeel en subsidies te vermijden, én om nieuwe hoognodige initiatieven te financieren in de sector van de bejaarden- en gehandicaptenzorg, de milieuzorg, de sociale huisvesting, het onderwijs, de werkgelegenheid, de cultuur en enzovoort.
Het totale budget dient niet verlaagd, wel integendeel. Het dient alleen socialer aangewend te worden ten bate van werkgelegenheid en dienstverlening. Dan kan en moet het budget in zijn totaliteit daarvoor zelfs groter worden.

Miljonairstaks voor werk voor de jeugd

De PVDA heeft daar een realistisch programma voor. De invoering van een miljonairstaks op de vermogens boven 1 miljoen euro kan jaarlijks 8 à 9 miljard euro opbrengen. De opheffing van het bankgeheim voor bestrijding van de grote fraude zou daar minstens een gelijkaardig bedrag aan kunnen toevoegen. Zo kunnen de fondsen gevonden worden waarmee de overheid tienduizenden jobs kan scheppen en hoognodige investeringen doen in het onderwijs, in de sociale en milieusector en de cultuur. Dat uw besparingsoperatie precies het tegenovergestelde doet van jobs scheppen zal mijn collega Nicole Naert toelichten bij de bespreking van het punt 4/4.

Laat mij eindigen met deze oproep tot al leden van dit lagere bestuursniveau, over partijgrenzen heen. Verzet u tegen de desastreuze asociale besparingspolitiek die het Europa van de haute fiance en de multinationals ons op alle niveaus oplegt. Doe niet de gemeenten, de provincies en hun burgers betalen. Maar doe de superrijken betalen. Zo kunnen we gehoor geven aan de oproep, de noodkreet, van deze jongeren die vorige week twee dagen lang op de voorpagina van De Morgen verscheen: ‘Wij willen werk’. Ook voor dat kwart hooggeschoolden dat ook geen werk meer vindt. Dat is de echte verandering die zij, en hun ouders, terecht van ons eisen.