Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

Vandaag 26 juni woonden een duizendtal mensen de herdenking bij van Ludo Martens, oprichter en gewezen voorzitter van AMADA en later de PVDA. Het was een mooi gebeuren met o.a. toespraken van zijn schoonbroer Ivan Dobbelaere (namens de familie), Paul Goossens (ex-De Morgen), Colette Braeckman (Le Soir), Herwig Lerouge, cineaste Sadie Choua, dichter Charles Ducal, Luis Jalandoni (Filippijn in het Nederlands!), Peter Mertens, Raoul Hedebouw, Urbain Caemerlynck (ABVV), de Cubaanse zaakgelastigde in België, theatermaker Delcuvellerie, Ludo’s tweetalige dochter Amada (14) en zijn zoontje Yokoba. De plechtigheid, opgeluisterd met muziek, ging door in auditorium Q aan VUB. Een betere meer symbolische plaats was niet denkbaar. Hier hield Ludo zijn soms (te) lange maar schitterende 1-mei-speeches. Hier volgt mijn toespraak over de kameraad die mijn leven in een beslissende plooi legde.

Toespraak Kris Merckx op de herdenking van Ludo Martens, auditorium Q van de VUB, 26 juni 2011

Beste Ludo,

Een jaar geleden bezocht ik je in je eerste Rust- en Verzorgingstehuis Scheutbos op de heuvels van Molenbeek. De ziekte van Alzheimer begon je al hulpeloos en angstig te maken voor alledaagse dingen zoals het vinden van de weg naar de cafetaria of naar je kamer. Maar eens je rustig neerzat, kon je nog volop meepraten over de partij. Vooral over vroeger. Ook je manier van redeneren leek wel die van 30 jaar geleden. Je ziekte was pijnlijk, voor jou om het te beleven, voor ons om het aan te zien. Maar toch kreeg ons gesprek zo nog iets aangenaam. Vooral als je, ook al met dat monkellachje van vroeger, zei: ‘Ja, Geneeskunde voor het Volk dat is het beste dat we bedacht hebben.’

Het beste wat wij bedacht hebben, Ludo, is natuurlijk… de partij. Het is de partij die, met haar politieke visie en organisatiekracht, de inspiratiebron en de ruggengraat was en is van Geneeskunde voor het Volk. Met twee gebeurtenissen wil ik illustreren welke essentiële rol jij daarbij voor ons hebt gespeeld.

Geneeskunde voor het volk, het beste dat we bedachten? Ja, maar ook en vooral de partij

Voor mij begon het allemaal eind 1968. Ik was toen, als voorzitter van de koepel der Leuvense studentenkringen, naar links geëvolueerd. Op een betoging pakte je me aan in je eigen, directe stijl van toen: ‘Wat ga jij doen na je studies? Je gaat hier toch niet blijven hangen aan de universiteit? Als je de idee ‘Dien het volk’ echt waar wilt maken, trek dan met ons naar de arbeiders.’ Er volgden vormingsvergaderingen waar jij met je fameuze, heldere, samenhangende analyses die oproep tot engagement een stevige politieke basis gaf. Positieve ervaringen in onze eerste werking onder de scheepsbouwers, keiharde strijders maar met veel menselijke warmte, deden voor mij de rest. Ik stopte mijn specialisatie in het UZ en startte in 1971 in Hoboken de eerste groepspraktijk van Geneeskunde voor het Volk. Mijn leven kreeg, net als dat van vele anderen, een nieuwe wending. Het werd efficiënter, zinvoller en rijker.

Onze gratis en sociale geneeskunde werd inderdaad snel populair. Maar niet bij de Orde van Geneesheren. In 1973 schorste de Orde ons acht dagen als arts. Toen heb jij, Ludo, een tweede beslissende interventie gedaan. Dat was het eerste waar mijn vrouw aan dacht bij het nieuws van je overlijden. Ze zegde mij: ‘Ik vergeet nooit die vergadering in ons huis toen Ludo mee kwam discussiëren over die schorsing. Dokters en patiënten luisterden verbaasd toen hij doodkalm uitlegde dat we die schorsing konden negeren.’
Inderdaad, daarvoor had bijna niemand dat overwogen. Een arts die doorwerkt tijdens een schorsing, overtreedt immers de wet en kan daarvoor zelfs levenslang geschorst worden. Toch kon jij ons overtuigen om door te werken. Je had daarvoor zelfs boeken van Lenin meegebracht. Je citeerde daaruit dat je een burgerlijke wet, die de belangen van het volk schaadt, moet en kan overtreden als je daarvoor maar de steun van het volk krijgt. Volgens die lijn hebben wij dan vijf jaar lang een bikkelharde strijd gevoerd.

Ja, Ludo, je had niet voor niets als jonge twintiger in amper drie jaar tijd zowat alle basiswerken van de marxistische revolutionairen én hun tegenstanders gestudeerd, er zelfs je vakanties voor opgeofferd. Het liet je toe die strijdbeweging uit te tekenen waarmee we in 1978 de Orde finaal op de knieën kregen. We verplichtten de Orde toen om een einde te maken aan haar vervolgingen van de AMADA-dokters. Sindsdien is het recht verworven om gratis geneeskunde te verstrekken en dat te koppelen aan politieke actie voor een betere wereld. In 2009 kwamen de voorzitters van de socialistische en christelijke mutualiteiten mee het vernieuwde centrum van Geneeskunde voor het Volk-Hoboken openen. Ze prezen ons als een model van sociale en moderne eerstelijnsgezondheidszorg. Jouw werk, Ludo, zit er voor heel veel tussen dat we zo ver zijn geraakt.

Kameraad Ludo,

Natuurlijk zijn er in die voorbije 44 jaar ook fouten gemaakt. De balans daarvan werd en wordt opgemaakt. Maar nu al staat vast: als de partij is blijven bestaan, zich versterkt, vernieuwd en verjongd heeft, dan is dat in hoge mate aan jou te danken.

Een kwaliteit van jou wil ik in dit verband nog in het licht stellen: je geest van synthese. Je hebt altijd het politieke debat gestimuleerd, als onmisbare motor van het partijleven. Maar tegelijk pleitte je er voor om, ook als je gelijk had of zou hebben, altijd de mogelijk juiste aspecten op te sporen in de standpunten van je opponenten en die in rekening te nemen. Ook dat heeft sterk bijgedragen tot het aaneenhouden van de partij.

Dank je, kameraad Ludo, voor de beslissende en positieve stempel die je op onze levens hebt gedrukt. Wij, ‘ouderen’, zullen de jongere generatie die de partij nu leidt helpen om het vele goede in je politieke erfenis te koesteren en te verrijken.

Vaarwel, Ludo.

Studentenrevolte in Leuven (januari 1968). Hier begon het. Ludo Martens vooraan in het bezette auditorium De Valk. Links van hem de latere progressieve advocatie Liliane Versluys.

Samen met Ludo Martens (2de van rechts) in 1978 op bezoek in de bezette petroleumraffinaderij RBP in Antwerpen.

PVDA-delegatie ontvangen door Chinese CP in 1979. Ludo Martens in het midden, Jo Cottenier en Herwig Lerouge rechts, Kris Merckx links.