Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

Begrotingsdebat december 2017

Een van de grootste frustraties en boosheden tijdens mijn zesjarig mandaat als provincieraadslid was en is het grote gebrek aan transparantie. Wil je iets meer concrete en gedetailleerde gegevens bekomen dan moet je, zelfs als verkozene, passeren langs de griffier die zijn toestemming moet geven voor een antwoord. Een reuzegroot verschil met Zweden waar zelfs de gewone burger alle uitgaven van het bestuur, en de bijhorende stavingsstukken, online direct kan opvragen en controleren. Tijdens de bespreking van de begroting 2018 hield ik eind 2017 een met videofragmenten geïllustreerd pleidooi voor dit Zweedse model.Jaar na klaagde ik namens de PVDA-fractie aan wat wij ‘de georganiseerde intransparantie van het bestuur’ noemen. Eind 2016 kritiseerde ik in een uitgebreide interventie ‘de toenemende intransparantie van de begrotingsdocumenten als gevolg van de BBC, de Beleids- en Beheerscyclus’. Met de BBC legt de Vlaamse Overheid sinds 2014 nieuwe richtlijnen op voor de opmaak en presentatie van de begroting. Sindsdiens is het voor verkozenen, laat staan voor de burger, veel moeilijker om een zicht te krijgen op de uitgaven van het bestuur. ‘Gewilde en georganiseerde intransparantie’, zo gispte ik dit systeem aan de hand van concrete voorbeelden. Ik plaatste deze interventie niet op mijn blog maar inmiddels kan u ze hier lezen in het stenografisch verslag van de zitting van 7 december 2016, blz. 100 tot 102.

Leerzame videoprojectie in de raadszaal

ijdens mijn tussenkomst gebruikte ik fragmenten uit tv-reportages van France 2 en van RTBF-TV over ‘Zweden, een model van politieke transparantie’.

Voorzitter, collega’s,

Deze interventie ligt in de lijn van onze pleidooien van de vorige jaren voor het realiseren van echte transparantie van het bestuur door zowel verkozenen als burgers online toegang te geven tot alle data en documenten. En dat in plaats van de door de BBC (de Vlaamse Beleids- en beheerscyclus) georganiseerde intransparantie.
Dat het helemaal anders kan dan bij ons ga ik u tonen aan de hand van twee filmpjes.
Uit het eerste filmpje toon ik u eerst een fragment van nog geen minuut. Het is in het Frans. De meesten van u verstaan dat, maar ik vat het kort samen. De burgers van Zweden stellen: Een affaire Fillon zoals in Frankrijk (eerste minister die zijn vrouw betaalde als secretaresse en zijn kinderen opdrachten bezorgde, km), dat is bij ons onmogelijk. Ze hebben toegang tot alle verdiensten van onze politici, hun onkostenuitgaven. Het filmpje toont het voorbeeld van een minister die moet aftreden omdat zij haar professionele kredietkaart gebruikt had voor 1.000 EUR privéaankopen, een paar leggings, enkele doosjes Toblerone en sigaretten. Geen grote corruptie maar toch is ze moeten opstappen.

All-in weddes, geen extra’s noch forfaitaire kostenvergoedingen

In een tweede fragmentje hoort u een parlementair, met 40 jaar dienst, vertellen hoe hij een vaste bruto wedde van 60.000 EUR heeft en alle kosten moet verantwoorden. Ook als hij professioneel op restaurant gaat dient hij te melden wie erbij aanwezig was. Er wordt een restaurantticket getoond van 166 euro met, daaraan gehecht, de vijf namen van de deelnemers aan het etentje. Dus geen aparte forfaitaire kostenvergoedingen zoals bij ons het geval is voor parlementaire gedeputeerden tweeduizenden honder euro per maand, belastingvrij. Of voor de provincieraadsvoorzitter 17.960 EUR bruto per jaar, voor de commissie- en fractievoorzitters, ook wij: 1.700 EUR bruto. In Zweden bestaat dat niet. De vergoeding is behoorlijk, maar all-in.
U kan deze reportage van France 2 hier bekijken op youtube:
Het eerste besproken fragment loopt vanaf het begin tot 0 min 56”, en het tweede van 1 min 40” tot 1 min 68”.

De Zweedse minister die ontslag moest nemen wegens 1000 euro fraude met haar bestuurderskredietkaart (aankoop van paar leggings en pak Toblerone). Pers en burgers konden het ontdekken omdat alle uitgaven online te controleren zijn. (France 2 tv)

Het volgende filmpje, nog concreter, is een reportage van de RTBF-journaliste Caroline Hick, uitgezonden op 8 februari 2017. Ze werd achteraf bekroond met de PRIJS CIRCOM in de categorie “News report on a european issue”.

Vooral de eerste twee minuten zijn interessant. Ze begint met te zeggen: affaires zoals Publifin, en uiteraard ook Publipart in Gent, zijn bij ons onmogelijk. Het is een interview met een schepen van transport en internationale relaties van Göteborg, 650.000 inwoners.

Ziehier de link naar de reportage:

Zelfs busticket van 10 euro: geregisteerd en online te controleren.

Wat leren we hieruit?
– Van alle uitgaven moet een fiche opgemaakt en ingescand worden. Niet alleen voor alle kosten van een dienstreis naar Shangai maar ook het busticket van 10 euro naar de luchthaven wordt geregistreerd. Bij voorrang moeten ze het openbaar transport gebruiken. Burgers kunnen die ingescande uitgaven online bekijken, ook al hun verdiensten, en zelfs hun bestuurlijke emails.

Een schepen van grootstad Göteborg toont hoe ze alle uitgaven moet registreren. Zelfs een busticket van 10 euro naar de luchthaven. De burgers kunnen alle ingescande documenten online controleren. (Screenshot RTBf-TV).

Een schepen van de grootstad Göteborg toont hoe ze al haar uitgaven moet registreren. Zelfs een busticket van 10 euro voor vervoer naar de luchthaven. De burgers kunnen alle ingescande documenten online opvragen en controleren. (Screenshot RTBf-TV).

– De schepen van deze stad, die groter is dan Antwerpen, heeft als inkomen enkel een all-in bruto maandloon van 6.500 EUR heeft. (Het leven in Zweden is ook een beetje duurder dan bij ons.) Mandaten in raden van bestuur worden niet betaald, dat zit in de basisvergoeding, geen extra vergoedingen, geen aparte forfaitaire kostenvergoeding.

Waarom kan dat niet in ons land en onze provincie?

Mijn vraag is: waarom kunnen wij deze modellen niet toepassen bij ons, ook in onze provincie?
Model 1: het online zetten van alle stukken over uitgaven, kosten, verdiensten, zodat zij gemakkelijk te raadplegen en controleren zijn door de verkozenen. Met de BBC nu gaat dat niet. U zegt wel, enkel tot op het niveau van actieplan, zonder details, en dikwijls verspreid over verschillende diensten en doelstellingen. Voor details moet je nog altijd passeren via de griffier. Dit is zeer omslachtig voor beide partijen. Op het VVP-colloquium hoorde ik een ouder raadslid spreken over een grote onnodige kostenpost die hij had kunnen doen verdwijnen in zijn provincie. Hij zei: in die tijd hadden we nog boeken waarin we het konden vinden. Wij zitten dus, wat de controle van belangrijke gespecifieerde deeluitgaven en kosten betreft, nog altijd in de tijd van voor de boeken. Dat is niet eens van vorige eeuw, maar van nog langer geleden. Onbegrijpelijk in het tijdperk van de ‘internet of things’. De Vlaamse overheid blijft de hoofdverantwoordelijke voor de met haar BBC georganiseerde digitale intransparantie. Toch blijft het teleurstellend dat onze provincie geen enkel nieuw initiatief neemt om de digitale toegang van verkozenen tot detail van uitgaven, onkosten, en verdiensten toegankelijk te maken, idem voor onze burgers.

Wetsvoorstel Van Hees-Hedebouw: maximum 6000 euro bruto per maand

Model 2 dat navolging verdient: bescheidener vergoedingen, die all-in zijn en met afschaffing van de forfaitaire onkostenvergoedingen.
Hier sloot ik af met kritiek op de te hoge weddes, onkostenvergoedingen en andere privileges (o.a. luxedienstwagens) die bij ons bestaan voor toppolitici. In het provinciebestuur gaat dat om de gedeputeerden.
Ik vroeg ook nog voor de zoveelste maal om het privilege af te schaffen dat alleen in de provincie Antwerpen en Oost-Vlaanderen bestaat, waarbij de provincieraadsvoorzitter (Kris Geysen, N-VA) bovenop zijn jaarlijkse representatievergoeding van bijna 18.000 euro bruto per jaar ook nog eens extraatje van 11.000 à 15.000 euro per jaar moet krijgen onder de vorm van een geleasde dienstwagen waarmee hij naar believen ook privéreizen kan doen.
De details over de hierboven gekritiseerde uitgaven plaatste ik al eerder in dit artikel.
Daar vindt u ook het wetsvoorstel van onze kamerleden Raoul Hedebouw en Marco Van Hees, dat is ingediend in mei in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Daarin stellen zij een maximumplafond voor voor de vergoedingen aan ministers en kamerleden, en dus ook aan gedeputeerden. Wat houdt het in? Maximaal tweemaal het mediale loon, dus 2 keer 2.976, zeg 3.000 EUR of 6.000 EUR bruto per jaar, met een all-in karakter, geen extra vergoedingen voor andere functies in raden van bestuur. Afschaffing van de belastingvrije forfaitaire onkostenvergoeding, maar wel nog gecertificeerde onkostennota’s.
“Wat houdt ons provinciebestuur tegen”, zo besloot ik, “om dit systeem al in te voeren? Zo zullen we bereiken dat de inkomens van politici, hoewel nog altijd hoger dan het gemiddelde, nauwer aanleunen bij die van het gemiddelde van de mensen in België? Dan zal het vertrouwen in de politiek winnen. Dan zal men niet meer beschimpt worden, en zal men niet gewantrouwd worden, maar gewaardeerd.”