Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

In de provincieraadszitting van 23 januari ben ik nog eens tussengekomen tegen de 2 miljoen subsidie die het provinciebestuur van Antwerpen (N-VA-CD&V-sp.a) eind vorig jaar doordrukte voor de bouw van een brug door kunstenaar Arne Quinze (AQ) op vraag van de organisatoren van Tomorrowland, de firma ID&T. Volgens de PVDA+ kan het niet dat het provinciebestuur 2 miljoen euro geeft aan deze superrijken terwijl ze tegelijk zwaar snijdt in de sociale en culturele sector. Denk maar aan de afbouw van het Gouverneur Kinsbergencentrum (dat hulp biedt aan kinderen met autisme) en de afschaffing van het gratis wereldculturenfestival Mano Mundo op hetzelfde terrein De Schorre. Zie hiervoor mijn eerdere interpellatie van 12 december en die van 18 december.
Aanleiding is een grondiger analyse van de zo maar aanvaarde offerte van kunstenaar Arne Quinze. Daaruit blijkt dat minstens 1.158.000 euro bestemd is voor de realisatie van de artistieke onderdelen van deze brug. Aangezien het de provincie vooral te doen was om ‘een uniek kunstproject’ te steunen mag men stellen dat zij met haar 2 miljoen subsidie in hoofdzaak de aan dit kunstwerk verbonden kost van meer dan 1 miljoen euro ten hare laste neemt. Een miljoen voor de aankoop van een kunstwerk van een beeldende kunstenaar (AQ), dat is meer dan de 636.000 euro die de Vlaamse overheid in 2012 besteedde aan de ondersteuning van ALLE beeldende kunstenaars samen. Nog schokkender wordt het als we weten dat minister Schauvliege (CD&V)in 2013 het aankoopbudget voor beeldende kunst op… NUL (0) euro heeft gezet. Geen wonder dat de compleet willekeurig toegestane mega-overheidssubsidie voor de aankoop van een enkel kunstwerk van AQ voor beroering en protest zorgt in de kunstwereld.
Wie de gang van zaken juridisch wil aanvechten zal, zo spitten we ook uit, zich daarbij kunnen beroepen op de vele onregelmatigheden bij de toekenning van deze gigantische subsidie. Met zowat alle regels en geplogenheden die gelden bij overheidsopdrachten voor bouwwerken of voor de aankoop van kunstwerken werd een loopje genomen. Dit alles en nog meer vindt u in onderstaande, bewerkte, versie van mijn interpellatie.

Tip vooraf: u kan de foto’s en illustraties vergroten door er op te dubbelklikken, terugkeren naar de pagina met back-pijl.

Voorzitter,
Collega’s,

Dat het provinciebestuur zo maar 2 miljoen kan wegschenken aan de superrijken van Tomorrowland en Arne Quinze, terwijl tegelijk zwaar gesneden wordt in de sociale en culturele sector, daar kunnen velen terecht niet bij.
Het is onze overtuiging dat het nog mogelijk en noodzakelijk is om deze subsidie in te trekken. Daarvoor baseren we ons op volgende nieuwe inzichten voortgekomen uit een diepgaander onderzoek van dit onfrisse dossier.

Huidige brug heeft geen functie

De 60 jaar oude betonnen brug, overblijfsel van de steenbakkerijactiviteit,is niet nodig voor circulatie op het terrein. Maar ze kan waarde hebben als industrieel erfgoed.

De eerste vraag die zich stelt als je een belangrijke uitgave doet voor de reparatie of vervanging van een brug is of deze een functie heeft of kan hebben. Wel, actueel heeft deze brug, die ongeveer 60 jaar oud is, voor de circulatie op het domein De Schorre geen nut. Ze verbindt namelijk twee punten die via de begane grond langs twee wegen veel gemakkelijker te bereiken zijn: de oude steenbakkerij, thans omgevormd tot het congrescentrum De Pitte (punt A op de foto’s), en een driehonderdtal meter verder, de ingang van de Deltaweide (punt B). (Zie ook voetnoot 1).
De huidige brug is een primitieve betonnen constructie van nog geen 100 meter ( foto 1). Deze ‘ramp’ diende om wagentjes die klei vervoerden vanuit de bodem van de kleiput naar de eerste verdieping van de steenbakkerij te brengen. Of, omgekeerd vanuit de fabriek, stenen of afval af te voeren of te storten.
Het noordelijke einde van de brug loopt actueel gewoon uit op een kleine talud die je terug op de begane grond brengt aan de ingang van de Deltaweide (punt B).

De brug zorgt actueel voor een bijkomende verbinding voor voetgangers tussen punt A (gebouw De Pitte) en punt B (ingang Deltaweide). Foto 2 en 3: zicht vanuit Zuiden, foto 1 en 4 vanuit Noorden

Schets van een deel van de kunstbrug in groen (zicht vanuit Oosten). De te vervangen brug beslaat slechts de 80 meter tussen de rode lijnen. Punten A en B zijn actueel ook en beter te bereiken via weg 1 aan de westzijde (a, b en verbindinsweg c onder de brug) en weg 2 aan de oostzijde.

Een kijkbrug voor TML? Ten koste van?

De enige functie die de brug nu heeft is dat ze, tijdens het festival Tomorrowland, aan een paar honderden mensen toelaat vanop zes meter hoogte een wat beter zicht te hebben op de festivalweide. Maar dat heb je nog beter van op de 25 meter hoge randen van de kleiputten rondom de festivalweide. Als het er om zou gaan de doorstroming van het publiek naar de festivalweide te vergemakkelijken zou het afbreken van de brug en het afgraven van de talud alvast voor een veel bredere toegangsweg zorgen.
Indien Tomorrowland (TML) de brug toch nodig vindt om een deel van zijn bezoekers een extra dosis escapistische belevenis ‘vanop een hoogte’ te bieden, wel dat ze die brug dan zelf betalen.

Zicht op de Deltaweide van boven op de kleiputranden. Achteraan links in het Zuiden de minuscule brug die men zou ‘moeten’ vervangen.

Maar voorafgaandelijk dient dan wel uitgemaakt of die brug ten goede komt aan het gehele project van De Schorre en niet alleen maar aan het hypercommerciële megafestival TML in de maand juli. Of ze, met andere woorden, ook de activiteiten dient die, in de loop van het gehele jaar, op De Schorre plaats grijpen. Welnu, er zijn heel wat aanduidingen dat dit niet het geval is.
Zo zijn heel wat vrijwilligers van Mano Mundo ervan overtuigd dat hun festival niet alleen is afgeschaft omwille van de besparingsdrift van het provinciebestuur maar ook om plaats te maken voor het dubbele festivalweekend van TML en voor de bouw van de kunstbrug.
Verder zouden, om de twee miljoen subsidie aan de kunstbrug te financieren, geplande infrastructuurwerken op De Schorre geschrapt worden. Ik vraag de deputatie om hierover klaarheid te scheppen. Klopt het bijvoorbeeld dat de herinrichting van de site Van Herck – waar de brasserie, de buitenspeeltuin en nog een paar lokalen gevestigd zijn – geschrapt wordt? Deze site is nochtans hoognodig aan renovatie toe. Meer in het algemeen dient de deputatie ons dus een volledig en precies overzicht te bezorgen over de financiering van de twee miljoen subsidie. Welke voorziene budgetten van welke posten en begrotingsjaren worden aangewend? Wordt er een lening aangegaan? (Zie ook voetnoot 2).

Plattegrond van het recreatiedomein De Schorre in Boom.

Er is nog een aspect dat bij de beslissing over het afbreken en vervangen van de oude brug ook totaal niet aan bod gekomen is: of ze niet moet bewaard en gerestaureerd worden als industrieel erfgoed. Twee door mij geraadpleegde deskundigen zijn hier fervent voorstander van. (Zie voetnoot 3)

Fietsen op een kunstbrug?

Naar verluidt zou de kunstbrug ook buiten de festivalperiode een nuttige functie krijgen als fietsers- voetgangersbrug. Ze zou geïntegreerd worden in het fietsknooppuntennetwerk dat nu over het domein De Schorre loopt (de Baksteenroute). Ook hierover kregen we geen concrete planning en verantwoording. Als ik onderstaande foto van de maquette van de kunstbrug bekijk vraag ik me wel af hoe de OKRA- en andere gepensioneerde fietsers met hun fluohesjes veilig om de stalen bomen en het kunstwerk ‘Natural Chaos’ op de brug heen gaan slalommen.

Maquette van de brug met centraal het kunstwerk ‘Natural chaos’. Ook een veilige fietsbrug?

Gedeputeerde zuigt kostprijs uit zijn duim

In een interview met Radio Centraal heeft gedeputeerde Bruno Peeters (N-VA) tijdens de kerstvakantie herhaald dat de brug op De Schorre hoe dan ook aan vervanging toe was en dat de kost daarvan op 1 miljoen euro geraamd kon worden. Beide beweringen zijn niet gestaafd. Het genoemde bedrag heeft de gedeputeerde uit zijn duim gezogen. De studie die het bureau Talboom moest maken, om een keuze te maken tussen renovatie of vervanging en de kostprijs van beide opties te schatten, is immers niet doorgegaan. Men hoeft geen bouwspecialist te zijn om vast te stellen dat de huidige betonnen brug, om opnieuw veilig als brug voor alleen maar voetgangers te kunnen functioneren, met een minimum aan kosten had kunnen hersteld worden. Of dat zelfs een nieuwe voetgangersbrug van dezelfde lengte maar een fractie zou gekost hebben van de beweerde een miljoen euro.

Raming contractant zo maar aanvaard

Nu, de nieuwe houten voetgangersbrug van Arne Quinze gaat ook niet 1 miljoen euro kosten maar vier maal meer: 4,6 miljoen. Zelfs al is ze 537 meter lang dan nog vallen mensen, zowel uit de sector van de openbare als de private bouwwerken, achterover als zij die prijs van 4,6 miljoen horen. Ook als men daar eerst nog het grote bedrag van aftrekt voor het onderdeel kunstwerk (zie verder).
Ter vergelijking. Actueel wordt in onze provincie in Ranst een zwaar bruggenhoofd gebouwd waar, in plaats van voetgangers, dagelijks tienduizenden voertuigen gaan passeren. Het is een constructie die in verschillende fasen moet gebouwd worden, veel complexer dan de brug in De Schorre. De kostprijs ervan bedraagt ook exact… 4,6 miljoen euro.
Wat fietsers- en voetgangersbruggen betreft, geen enkele andere komt, qua kostprijs, ook maar in de buurt van die van Tomorrowland. Onlangs werden twee houten recreatiebruggen over de rivier de Ijzer ingehuldigd. Het ging om een jaagpadbrug voor fietsers en voetgangers ter hoogte van Beveren-IJzer op de grens met Poperinge en een wandelbrug in Alveringem. Beide bruggen zijn, net als de geplande brug op De Schorre, vervaardigd uit tropisch hardhout afkomstig uit Afrika dat het zogenaamde duurzame FSC-label draagt. Hoewel deze houtbruggen een vrij brede waterloop dienen te overspannen kosten ze samen – zo lezen we in dit bericht van Waterwegen en Zeekanaal – ‘slechts’ 455.000 euro. ‘Slechts’, in vergelijking met ‘onze’ brug van 4,6 miljoen.

Wat de experten ook verbaast is dat over de offertes van Arne Quinze nauwelijks onderhandeld is. Men aanvaardt en gelooft wat de contractant zelf voorlegt als ramingen. De normale gang van zaken bij overheidsopdrachten is daarentegen dat de raming wordt opgemaakt op basis van studiewerk en opdrachtformulering door de publieke opdrachtgever. De raming wordt opgemaakt als een document opdat toekomstige offertes objectief kunnen afgetoetst worden. De basisraming is met andere woorden opgesteld door een partij die los staat van de toekomstige contractant. Dat is hier dus niet gebeurd.

TML kan die brug zelf betalen

Zoals gesteld, is deze brug voor de circulatie van de voetgangers op het terrein overbodig. Maar als TML ze perse wil, en de meerderheid in de provincieraad ook, wel dat men dan eist dat TML ze zelf betaalt. Met meer dan vier miljoen uitgekeerde dividenden in de laatste twee jaar alleen moet dat geen enkel probleem vormen. En nog minder nu ID&T, dankzij een dubbel festivalweekend en alweer een nieuwe verhoging met 7 procent van de ticketprijzen, nog veel hogere winsten gaat vangen. En haar prijs voor een kandidaat-overnemer als Live Nation met nog meer miljoenen gaat opdrijven.
De prijs voor een weekend- of combiticket stijgt dit jaar inderdaar opnieuw van 182 naar 195 euro. Een dagticket zal 87 euro kosten. Bezoekers van buiten België betalen respectievelijk 242 euro voor een weekend en 93 euro voor een dag. En dan heb je nog niets gedronken of gegeten. Daarvoor heb je minstens een ‘booze-bag’ nodig van 50 euro. Maar het kan allemaal nog veel duurder en ‘beter’ met de zogenaamde Full Madness Comfort-tickets – what’s in a name? – die 480 euro per weekend bedragen en 170 euro per dag.
Sinds 2011, zo blijkt uit deze tabel, stegen de prijzen, voor bezoekers uit België, met 44 procent, dat is met 15 procent per jaar

2011 2012 2013 2014
135 172,5 182 195 = prijs combi-weekendticket
62,5 72,5 79 82,5 = prijs dagticket

Inmiddels blijft TML aan de provincie nog tot in 2024 onveranderd de huurprijs betalen van… 2011, namelijk 100.000 euro. De zogezegde verhoging van de huurprijs met 110 000 euro wordt immers sito presto terug afgetrokken als aflossing van de 1 miljoen lening die in de 2 miljoen subsidie vervat is. Die aflossing gebeurt, gedurende een periode van tien jaar, in jaarlijkse schijven van 100.000 euro plus 10.000 euro intrest.

TML handelt trouwens als een firma die die brug hoe dan ook wil realiseren en, zo nodig, blijkbaar zelf kan betalen. Twee dagen vóór de subsidie van 2 miljoen in de provincieraad ter stemming zou gelegd worden, antwoordde een zelfverzekerde Arne Quinze op een vraag in Reyers Laat (16/12/2013) of de kunstbrug tijdig klaar zou raken: “Wij werken er dag en nacht aan.” Op onze subsidie is duidelijk niet gewacht. Ofwel was men bijzonder zeker dat de meerderheid haar raadsleden ze wel gedwee zou doen stemmen.
Hoe dan ook, men was al aan de brug begonnen. En dat moest ook. In de in augustus 2013 aan de deputatie voorgelegde planning was voorzien om in oktober 2013 te starten met de constructie van de brug in het atelier en in januari met de montage ‘in situ’ van de brugdelen.

In de marge hiervan mag bijgevolg ook de vraag gesteld worden of die brug wel klaar zal geraken. Op de site is tot op vandaag (23 januari) nog niets van werkzaamheden te zien. Er hangen nog niet eens gele bekendmakingsaffiches uit met een aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning. De voorgenomen constructie lijkt bovendien niet zo eenvoudig. Zo dienen maar liefst 54 heipalen door het bedrijf Franki in de grond geschroefd te worden, voor een gedeelte in vijvers.

Subsidie vragen = ‘iets terugdoen’ voor de maatschappij?

TML en Arne Quinze mogen dan wel al aan de brug begonnen zijn vóór de subsidie officieel werd goedgekeurd, ze deden wel het nodige om ze in de wacht te slepen. En de N-VA die wil bewijzen dat zij ook wat over heeft voor de kunstwereld – of althans de commerciële toppers ervan – kende ze gewillig toe. TML en AQ incasseren maar wat graag. Nochtans had Arne Quinze in Reyers Laat over de constructie van de brug gezegd: ‘De gebroeders Beers (eigenaren van Tomorrowland, km) vonden het tijd om iets terug te doen voor de maatschappij’. Hallo? Twee miljoen binnenrijven via de provincie en ook nog eens 1 miljoen via zogenaamde ‘crowdfunding’: is dat iets ‘teruggeven’? Of nog meer vragen aan de maatschappij?

Subsidie juridisch toelaatbaar en correct?

Dé voornaamste vraag blijft evenwel of deze constructie, afwisselend bestempeld als ‘uniek kunstenproject’ en ‘brug/sculptuur’, niet onder de verplichting van openbare aanbesteding valt. Een vraag, waarover het provinciebestuur zich mogelijks tegen klagers en benadeelden juridisch zal moeten verantwoorden. In het mij door de griffier toegestuurde advies van de juridische dienst van de provincie staat dat een project, om onder de regels voor openbare aanbesteding te vallen, tegelijk moet voldoen aan ‘3 cumulatieve voorwaarden’:
1) de kostprijs moet boven de grens gaan van 5 miljoen euro opgelegd door de EU;
2) de subsidie moet de 50 procent van de totale kostprijs overschrijden;
3) het moet gaan om een infrastructuurwerk, een civiel-technische constructie.
Volgens het advies beantwoordt het project enkel aan de laatste voorwaarde. Dat laatste kon moeilijk ontkend worden: een ‘voetgangers- en fietsersbrug’ blijft, ook al worden er kunstelementen in verwerkt, hoe dan ook een infrastructuurwerk.
En ja formeel beantwoordt men niet meer aan de twee eerste voorwaarden – niet meer dan 5 miljoen kosten, niet boven de 50 procent subsidiêren. Veel elementen wijzen er evenwel op dat daartoe serieus gemanipuleerd is.

Raming: van 9,4 miljoen naar… net onder 5-miljoengrens

Met zijn eerste offerte (‘ Bruto Raming Passerel sculptuur De Schorre – Analyse’) kwam Arne Quinze aan een kostprijs van… 9,4 miljoen euro, duidelijk boven de EU-grens van 5 miljoen, waar men tot openbare aanbesteding moet overgaan. Die kostprijs bestond uit 1,2 miljoen voor studie en coördinatie (inclusief ‘intellectual property’ voor de kunstenaar), 300.000 euro voor ‘communicatie en media (uitgave van een kunstboek, een website en wereldwijde promotie van een documentaire over het kunstwerk) en bijna 8 miljoen voor de constructie van de brug zelf (waarvan 4,5 miljoen voor de eigenlijke brugconstructie zonder de kunstelementen). Zie de fac-simile 1 hieronder, u kan die vergroten door er op te dubbelklikken en na bezichtiging met back-pijl terug te keren naar het artikel)

Fac-simile 1. Eerste offerte 9,4 miljoen euro. Zal worden teruggebracht tot net onder Europese 5 miljoengrens voor openbare aanbesteding.

Als bij wonder (?) zien we in de door het provinciebestuur aanvaarde ‘best and final offer’ de ‘budget-raming’ dalen tot 4,6 miljoen euro, net onder de fatidieke Europese grens van 5 miljoen. Dat gebeurt ondermeer door de prijs van de brugconstructie zelf te verlagen van 4,5 miljoen euro naar 1,8 miljoen euro, meer dan een halvering. (Zie fac-simile 2) Hoe dat kan, zonder in te boeten aan stabiliteit en veiligheid, is op zich al een bouwkundig raadsel. Maar goed het totale kostenplaatje zakt zo wel onder de 5 miljoen. En met 2 miljoen subsidie komt de provincie maar voor 44 procent tussen in de totale kostprijs van 4,6 miljoen en blijft ze netjes onder de grens van 50 procent subsidiëring. Zo ontkomt ze aan voorwaarde 2 voor verplichting tot openbare aanbesteding. Toeval of minutieuze berekening?

“Fac-simile 2. Finale aanvaarde offerte à 4,6 miljoen euro. Bemerk hoe punt 3.3 (kosten constructie brug) plots van 4,5 miljoen kon dalen naar net onder 2 miljoen…”

Wat met regels voor ‘kunst in opdracht’?

De provincie subsidieert de kunstbrug voor TML-AQ als een ‘bouwwerk’. De aankoop van een groot kunstwerk subsidiëren is, na de Interne Vlaamse Staatshervorming die dit jaar inging, niet meer toegelaten aan de provincies. Tot vorig jaar mocht de provincie Antwerpen in haar begroting nog een bedrag voorzien voor de aankoop van beeldende kunst. In de praktijk ging het om 40.000 euro per jaar, dus lang geen miljoen euro zoals nu het geval is met de kunstelementen in de brug (zie verder). Maar vanaf dit jaar zijn ook die 40.000 euro geschrapt. De provincies zijn, in essentie, enkel nog bevoegd voor grondgebonden materies. Voor persoonsgebonden materies zoals cultuur is de bevoegdheid grotendeels overgeheveld naar de Vlaamse regering. Ondermeer voor de aankoop van beeldende kunst. De provincie kan, bij wijze van ‘impulsbeleid’, alleen nog een, meestal kleine, subsidie geven aan bovenlokale culturele projecten. Bij de voorwaarden kan men nalezen dat deze kan toegekend worden ‘aan kunstprojecten met een bovenlokale uitstraling, aan private rechtsverenigingen zonder winstoogmerk, als het project beperkt is in tijd, het geraamde tekort aangetoond kan worden en er een advies bestaat van een projectcommissie’. Dat een provincie vandaag nog een kunstwerk zou aankopen van tienduizenden, laat staan honderdduizenden euros, is uitgesloten. Daarom ook werd de brug – hoewel in de deputatiebesluiten omschreven als ‘kunstenproject’ of ‘brug/sculptuur’ – gecatalogeerd als ‘bouwwerk’. Ter vergelijking : Bij de realisatie van een bouwwerk, meer in het bijzonder een gebouw dat voor minstens 30% gesubsidieerd wordt met middelen van de Vlaamse overheid, mag naar gelang het budget een gradueel percentage tussen 2% en 0,5 % besteed worden aan de integratie van beeldende kunst (decreet van 23 december 1986). In de door de provincie voor 44 procent gesubsidieerde kunstbrug van 4,6 miljoen euro zit evenwel voor meer dan 1 miljoen uitgaven voor de realisatie van de kunstelementen. Dat is meer dan 25 procent voor beeldende kunst in plaats van gemiddeld 1 procent.
Het decreet van 23 december 1986 over de integratie van beeldende kunst wordt door de Vlaamse overheid niet doorgetrokken voor bruggen en andere infrastructuurwerken omdat de bedragen waarop het percentage voor het kunstbudget berekend zou moeten worden, te hoog liggen. Maar, zelfs indien het decreet op dit budget zou toegepast worden zou je, aan een gemiddelde van 1 procent op een totale kostprijs van 4,6 miljoen, uitkomen bij een kunstbudget van 46.000 euro (ereloon + productiekost kunstwerk). Het budget voor het onderdeel kunstwerk in de brug van Arne Quinze is… 25 maal groter, met name 1.158.000 euro.

1,15 miljoen euro voor een kunstwerk

Eenmiljoenhonderdachtenvijftigduizend euro dat is inderdaad de totale som van de bedragen die betrekking hebben op de bijdrage van de kunstenaar en de realisatie van het aspect kunstwerk. Deze bedragen zijn terug te vinden in de finale offerte van AQ (zie facsimile 2, hierboven) onder volgende punten:

– Onder punt 1 Studie en coördinatie:
1) Concept fee: totaal concept by Arne Quinze, incl. tekeningen, maquettes enz., incl. maquette gesigneerd door Arne/kunstwaarde 50.000 €:
270.000 euro (1)

– Onder punt 2, Communicatie & Media, o.a. volledige coverage van de productie/foto & film; draft/hardcopy – artbook De Schorre/Tomorrowland/AQuinze; project website, flyers, booklets enz. enz.
143.500 euro (2)

– Onder punt 3, Constructie brug:
5) houtbewerking, lasercut gebaseerd op 100.000 unieke quotes
135.000 euro (3)
6) sculptuur/atelier Melens: staalwerk, glas (Saint-Gobain)
610.000 euro (4)

(Post 7, verlichting, hoewel ook met speciale effecten, verzorgd door Zumtobel à rato van 180.000 euro, nemen we nog bij het aspect infrastructuur en niet kunstwerk).

In totaal wordt er dus uitgegeven voor het kunstwerk (1) + (2) + (3) + (4) = 1.158.500 euro

Zij en bovenaanzichten van de maquette.

Vlaanderen 2013: nul euro aankoop beeldende kunst

Gezien het de provincie vooral te doen was om het ‘unieke kunstproject’ mag men stellen dat zij met haar 2 miljoen subsidie in hoofdzaak de aan dit kunstwerk verbonden kost van meer dan 1 miljoen euro ten hare laste neemt. Een miljoen voor een kunstwerk van een beeldende kunstenaar (AQ). Dat is meer dan het totale subsidiebudget van 636.835 € dat dat de Vlaamse overheid in 2012 voor heel Vlaanderen uitgaf aan alle beeldende kunstenaars samen onder de vorm van ontwikkelingsgerichte beurzen, projectsubsidies en creatieopdrachten (Jaarverslag 2012 van het Agentschap Kunsten en Erfgoed van de Vlaamse Overheid). Het miljoen overheidssubsidie voor de aankoop van een kunstwerk van AQ contrasteert nog feller met de recente beslissing van minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) om het Vlaamse budget voor de aankoop van beeldende kunst in 2013 op… NUL te zetten. Het jaar er voor bedroeg dat nog 150.000 euro.
Op zijn minst merkwaardig dus dat, op hetzelfde ogenblik, onze ‘armlastige’ provincie Antwerpen wel een gigantisch bedrag van meer dan een miljoen te voorschijn kan toveren ten bate van een van de meest commerciële exponenten van de beeldende kunst. (Zie voetnoot 4) Terwijl de globale sociale en culturele sector lijdt onder de twee harde besparingsoperaties die de N-VA en haar partners, zowel vanuit het provinciebestuur als de Vlaamse regering, in het voorbije jaar doordrukten, is er voor sommigen plots wel nog veel geld.

Geen normale gang van zaken

In de finale offerte/raming van AQ ontdekken we nog andere elementen die in strijd zijn met de normale gang van zaken bij voor infrastructuurwerken en kunstwerken in opdracht van de overheid of door de overheid gesubsidieerd.

– Vooreerst de berekening en de verdeling van het ereloon. Het bureau van Arne Quinze weet duidelijk dat voor bouwwerken het ereloon voor de architect-ingenieur normaal 10 à 7 procent van de totale kostprijs bedraagt, al naar gelang het om een zeer complex of een eenvoudiger bouwwerk gaat. (Dit zijn de zogenaamde KVIV-normen, opgesteld door de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging of KVIV).
Dat verklaart wellicht waarom AQ het ereloon (de conceptual fee) op 270.000 euro raamt. Als men de uitgaven voor het zuiver infrastructureel deel van het budget in punt 3 (‘constructie brug’) afsplitst komt men op een totaal van 2.901.000 euro. Dit bedrag bestaat uit de kosten voor: 1) werf organisatie (sonderingen, bodemonderzoek, werfafscherming), 2) betonfundering (Franki, geschroefde betonpalen), 3) brugconstructie/atelier Melens en 7) verlichting (Zumtobel). Als je op dat totaal van 2,9 miljoen voor de infrastructuur 10% ereloon rekent kom je op 290.000 euro, bij 7% ereloon op 203.000 euro. De 270.000 euro conceptual fee van AQ ligt tussenin. AQ en zijn bureau, die de taken van de architect-ingenieur en kunstenaar combineren, reserveren dit ereloon wel volledig voor zichzelf. Bij het ontwerpen van een bouwwerk zoals deze kunstbrug zijn, naast de architect-ingenieur, ook een kunstenaar en nog enkele andere technische adviesbureaus betrokken. Normaal wordt tussen deze verschillende partners, nodig om de brug te realiseren, op voorhand afgesproken hoe het ereloon van 10 of 7 procent, in functie van de respectievelijke inbreng, onder hen verdeeld gaat worden. AQ rekent de vergoedingen voor de andere technische adviesbureaus in zijn offerte evenwel apart aan, bovenop het ereloon. (Zie voetnoot 5)

Procedure ‘kunstbudget’ niet bekend in A?

– Bij een project waarbij het hoofddoel een utilitair infrastructuurwerk is en beslist wordt om er een kunstproject aan te koppelen, wordt bij publieke opdrachten vaak echter op voorhand een kunstbudget afgesproken waarbij de kunstenaar in functie van dit budget een artistiek voorstel doet. Met het op voorhand afgesproken kunstbudget moet zowel het ereloon als de productie van het kunstwerk gerealiseerd worden. Hierin wordt ook op voorhand bepaald of in dit budget een maquette of andere visuele presentaties zijn inbegrepen. Deze gebruikelijke procedure is in het geval van de kunstbrug voor TML/AQ niet eens overwogen geweest.
Nochtans kent het Antwerpse provinciebestuur deze procedure en heeft ze, in een nog niet zo ver verleden, , een op die basis gedaan voorstel afgevoerd wegens ‘te duur’. Meer bepaald het voorstel om, boven op het bedieningshuis van de nieuwe Scheldebrug in Temse, een kunstwerk van een gerenommeerde buitenlandse kunstenaar te installeren. Nochtans kostte dit ‘maar’ 450.000 euro waarvan 75.000 euro ereloon voor de kunstenaar. Samen met andere betrokken overheden heeft ons provinciebestuur toen beslist dit project niet te realiseren omwille van de te hoge kostprijs.
– Het provinciebestuur aanvaardt dat er in de offerte apart 143.500 euro kosten worden aangerekend voor ‘communicatie en media’. In feite gaat het hier om publiciteit voor de kunstenaar, zijn galerij en Tomorrowland. Dat kan nooit worden meegerekend in de ‘kostprijs’ van een kunstwerk.
– Als men de kosten voor het bouwwerk ‘fietsers- en voetgangersbrug’, apart neemt komt men op 2,9 miljoen euro. Met haar 2 miljoen subsidieert de provincie de eigenlijke infrastructuur dus voor meer dan 50 procent. Haar besluit kan dus, ondermeer op die basis, aangevochten worden door groepen die zich benadeeld voelen, bijvoorbeeld uit de kunstwereld. Of door organisaties of partijen die terecht vinden dat er hier met overheidsgeld wordt gesmost.

AVV-VVE : Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor de Elite

Voorzitter,
Collega’s,

Na deze analyse zal het u allicht niet verwonderen dat de kunstwereld protesteert tegen deze gang van zaken. Zonder enige regel of competitie subsidieert onze provincie hier een kunstwerk van een kunstenaar voor ongeveer 1 miljoen.
Het verzet uitte zich al in een petitie ‘Wij willen eerlijke cultuursubsidies in Antwerpen!’ Daarin wordt aangeklaagd: “Beeldende kunstorganisaties kunnen in de provincie Antwerpen maximaal een subsidie aanvragen van 500 euro via een omslachtige administratieve procedure. Plots zijn er nu via de achterpoort miljoenen beschikbaar: kunstenaar-marketeer Arne Quinze krijgt via via 2 miljoen € cadeau voor zijn ‘kunstbrug’ als onderdeel van het festival Tomorrowland.”
Onder de 180 ondertekenaars : Guillaume Bijl, Ria Pacquee, Mark Swysen (allemaal stichtende leden van het NICC, Nieuw Internationaal Cultureel Centrum, steunpunt van kunstenaars), Johan Grimonprez (internationaal topkunstenaar met wereldberoemd documentairewerk ‘dial history’), Rolf Quaghebeur (artistiek directeur argos brussel), Ugo Dehaes (belangrijk choreograaf) Einat Tuchman (initiatiefnemer van State of the arts, een recente belangenbehartiger van kunstenaars), Jasper Rigole (onlangs op de canvasconnectie), de beeldhouwers Marc Jambers en Lebuïn D’Haese, Marc Van Eeghem, Frie J. Jacobs en anderen.
Zoveel is duidelijk: de discussie in de cultuursector over de megasubsidie aan het project van AQ en de manier waarop die is toegekend zal nog niet meteen stil vallen.

Ik hoop dat na de toelichting over bovenstaande drie punten u akkoord zal zijn dat we over dit gewichtige dossier grondiger en veel langer op voorhand had moeten kunnen ingelicht zijn en discussiëren dan de 16 dagen die we nu gekregen hebben. Op 2 december kregen we er een eerste keer hoogte van, op 18 december werd het hier in de raad al doorgedrukt. De toen genomen beslissing is fout.

Ik richt mij speciaal tot de verantwoordelijken en leden van de grootste fractie: Realiseer u dat deze beslissing het gevolg is van de keuze van de top van uw partij, en van hun partners in de top van andere partijen, om ook aan u een beleid op te leggen dat de superrijken in de watten legt. Blijkbaar hebben zij de leuze AVV-VVK (Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus), waaronder velen van u zijn grootgebracht, herleid tot AVV-VVE, Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor de elite…
Ook die ‘elite’ die dat geworden is met manipulatie van de kunstmarkt, met ticketprijzen die steeds meer afgestemd zijn op de jetset. Een ‘elite’ ook met mensen die voor 650.000 euro niet meer uit hun bed willen komen om een overheidsbedrijf te leiden.

Laat u niet langer verplichten om die ‘elite’ te dienen. Kom op voor het volk.
Voor dit specifieke dossier betekent dat de intrekking van de 2 miljoen subsidie. En de herbestemming ervan naar de echte noden. Dat wil de sociale en culturele sector.

Voetnoten.

(1) Die Deltaweide, waar het grootste deel van het TML-festival doorgaat, is zo genoemd omdat er vanop de randen van de kleiput ook aan deltavliegen wordt gedaan.

(2) In een artikel in Gazet Van Antwerpen van 12 februari 2014 (‘Alweer keet om een brug’) stelt dhr. Migom, woordvoerder van gedeputeerde Peeters: “De 1 miljoen euro netto die de provincie uitgeeft, is geen kunstsubsidie maar komt uit het budget dat we sowieso voorzien hadden voor infrastructuurwerken in De Schorre.” In werkelijkheid kunnen wij in het deputatiebesluit van 19 september 2013 op blz. 3 lezen: “In het budget 2014 is 100.000 EUR ingeschreven voor ‘renovatie aan de infrastructuur’ die aangewend kan worden voor renovatie van de brug.” Het ging dus om 100.000 euro en niet om 1 miljoen, of tien maal minder dan wat dhr. Migom beweert. Bovendien was niet eens gespecifieerd dat dit voor renovatie of vervanging van de brug bedoeld was.

(3) Een kunstenaar schreef me na een bezoek aan de site van De Schorre: “Het congrescentrum De Pitte is schitterend geslaagd als restauratie/renovatie van de oude steenbakkerij. In die optiek is de restauratie/renovatie van de bestaande brug de meest voor de hand liggende oplossing. Ze is een markante schakel in de ontwikkeling van de steenbakkerijindustrie al heeft ze nog geen nostalgisch aureool gekregen. Het is de typisch prozaïsche industriële architectuur die geleidelijk aan appreciatie krijgt. Bekend is op dat vlak een prestigebouwproject van Axel Vervoordt waarin twee oude betonnen buizen (silo’s) werden geïntegreerd. Hier ook werd het bouwkundig erfgoed van het verre en nabije verleden geïntegreerd in een hedendaags project. In dit geval spijtig genoeg voor de elite. Waarom kan dat op De Schorre, vertrekpunt van de Baksteenfietsroute, ook niet voor het volk. In Boom is men reeds goed op weg. De bestaande brug niet integreren zou een gemiste kans zijn. Mogelijk kan hiervoor een medestander gevonden worden bij de VZW EMABB. Het project zou perfect passen in hun missie als ecomuseum: ‘actief openluchtmuseum worden, waar authentieke gebouwen in hun oorspronkelijke omgeving staan”.

(4) Formeel kan het provinciebestuur stellen dat zij de hele constructie maar voor 44 procent subsidieert (2 miljoen van de 4,6 miljoen) en dat haar bijdrage in de realisatie van het kunstwerk dus ook eenzelfde percentage bedraagt en op ‘slechts’ 510.000 euro uitkomt (44 procent van de 1.158.000 euro kosten voor de artistieke elementen). Maar ook dit bedrag blijft in de buurt van de 636.000 euro die de Vlaamse overheid in 2012 uitgaf voor de ondersteuning van alle beeldende kunstenaars samen. Aan de andere kant kan men net zo goed stellen dat de 2 miljoen provinciale subsidie integraal naar de aankoop van een kunstwerk gaat. In het deputatiebesluit van 19 september, dat aan de grondslag ligt van het subsidiebesluit, wordt de brug in haar geheel besteld en beschreven als een kunstwerk. We lezen er letterlijk op bladzijde 2: ‘Kostprijs kunstenproject: 4.487.000 euro (excl. BTW). Gevraagde tussenkomst: 2.100.000 euro (excl. BTW)’ (Zie fac-simile hieronder). Het volstaat naar deze en nog andere teksten van het provinciebestuur zelf te verwijzen om aan te tonen hoe hypocriet zijn verweer dat ze geen kunstwerk subsidieert maar gewoon een infrastructuur.

Deputatiebesluit van 19/9/2012 omschrijft de brug in haar geheel als een ‘kunstenproject’ niet als infrastructuur.

(5) Over een eventueel aandeel in het ereloon van een andere partner die, zo hopen we toch, ook tijd en studiewerk in dit project stak – het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre en andere provinciale diensten – wordt niet eens gerept.

Wie bijkomende informatie heeft over dit dossier, of extra toelichting wenst, kan mij contacteren via E-mail:

KMERCKX@provant.be