Kris Merckx – stichter GVHV, ex-provincieraadslid PVDA

In de vorige aflevering belichtten we de sociale ongelijkheid die, als gevolg van de hervormingen sinds 1978, is toegenomen. Maar ondanks de reële kloof tussen rijk en arm, spreken vele Chinezen in dit verband vooral over het verschil in ontwikkeling tussen het oosten en het westen van het land. En dat niet alleen in de officiële regeringsdocumenten maar ook aan de basis. Stemmen daarover uit het westelijke platteland. Klik op de foto’s om ze te vergroten.

We legden het probleem van de ongelijkheid ook voor aan de dorpsverantwoordelijken van Xiao Laoe. In dit agrarische dorp, in het kanton Yuyao onder de stad Hangzhou, zijn ze fors aan het industrialiseren. Inmiddels kan je dus eerder van een stadje spreken. Een van die nieuwe bedrijven die we daar bezochten is Pulisi Daily Chemical. Daar produceren of verpakken ze zowat alles wat wij als cosmetica- en schoonmaakproducten in het Kruidvat en gelijkaardige ketens over de hele wereld kopen.

‘Niet jaloers van kapitalist’

Die dorpsverantwoordelijken van Xiao Laoe zagen er eenvoudig uit, zeg maar ‘proletarisch’. Tegelijk waren ze goed op de hoogte en gemotiveerd. Op de binnenkoer van het gemeentehuis hingen de foto’s en functies van de verantwoordelijken van de partij uit. Verder ook doelstellingen over de ontwikkeling van het dorp, allemaal nog een beetje in de traditionele socialistische stijl van vroeger. We vroegen aan de ‘schepen’ van industriële ontwikkeling eerst of hij nog een vast salaris had en of hij dan niet jaloers was van de buiten- en binnenlandse investeerders die hier nu ongetwijfeld een pak meer verdienen dan hem. Goedlachs repliceerde hij: “Ja ik heb een vast salaris. Maar daarom hoef ik niet jaloers te zijn. Als de bedrijven hier meer winst maken dan betalen ze daar meer belastingen op en dat komt ten goede aan de locale bevolking. Tot 1979 hadden wij hier enkel landbouw. Daarna zijn we de oprichting van lokale bedrijven gaan ondersteunen. Dat heeft vele boeren een job in de fabrieken opgeleverd en een flink hoger inkomen.”

Spontaan voegde de schepen er aan toe: “De voornaamste kloof tussen rijk en arm die ons en de regering het meeste bezig houdt is die tussen het Oosten en het Westen van het land. Het Oosten is nu al goed ontwikkeld, er zijn veel fabrieken, de mensen zijn er rijker geworden. Maar in het Westen en het centrum van het land staan ze bijlange zo ver nog niet. Vandaar komen ook de migrantenarbeiders. In eerste instantie moeten we die kloof dichten.”

Megapolis Chongqing als testbank

En er worden inspanningen daartoe ondernomen. Een frappant voorbeeld daarvan is de aanpak van de achterstand in Chongqing. Deze megapolis vormt met haar 32 miljoen inwoners de grootse stad van de Volksrepbliek. Vroeger maakte ze deel uit van Sichuan. Net als de rest van deze westelijk en centraal gelegen provincie, slaagde Chongqing er nog niet in aansluiting te vinden bij het Chinese ‘economische mirakel’. Om daar een kentering in te forceren heeft Chongqing, net als Beijing, Shanghai en de havenstad Tianjin, het statuut gekregen van autonoom stadsgewest direct afhangend van de centrale regering. In het geval Chongqing laat premier Wen Jibao himself zich in met de supervisie. Zelf bezocht ik Chongqing niet, maar wel het paviljoen van de stad op de Expo 2010 in Shanghai. Zoals ik al schreef was het voor ons onmogelijk om, zonder 4 uur aan te schuiven, binnen te geraken in het nationale paviljoen van China. Aan de voet ervan lagen de paviljoenen van de Chinese provincies waar je na een kwartiertje aanschuiven wel binnengeraakte. In de stand van Chongqing was mij de uitgesproken socialistische inslag opgevallen van de doelstellingen die de stad zich formuleerde.

Een interessant verslag van de linkse Italiaanse professor filosofie Domenico Losurdo over zijn recent bezoek aan Chongqing bevestigde mijn indruk. Losurdo was er op uitnodiging van de Communistische Partij samen met mensen uit linkse Europese partijen zoals Die Linke uit Duitsland. Ik citeer uit zijn verslag: “Chongqing wil het nieuwe Shanghai worden. Maar over de grens van het economisch mirakel streeft de stad een ambitieuzer doel na. Zij wil aan de hele natie ‘een nieuw model’ van ontwikkeling voorstellen door op een betere en meer harmonieuse manier de verhoudingen te regelen binnen de stad zelf, tussen stad en platteland en tussen mens en natuur.”

“Om Chongqing te leiden”, vervolgt Losurdo, “is beroep gedaan op niemand minder dan Bo Xilai, een voormalige briljante minister van Buitenlandse Handel. Een vertegenwoordiger van de centrale regering in Beijing die zich bij de uitoefening van zijn ambt had onderscheiden en tot in het buitenland prestige had verworven, is dus naar de provincie gestuurd voor een heel andere taak met reusachtige afmetingen. Hij is er met nauwgezetheid en harde hand opgetreden tegen de corruptie. Hij werkte zowel theoretisch als in de praktijk op het terrein een ‘nieuw model’ van besturen uit. Hij heeft er zich toe verbonden om, veel sneller dan tot nu toe het geval is, komaf te maken met ongelijkheden die stuitend geworden zijn en tot een ‘harmonieuze maatschappij’ te komen.”

Foxconn goes West

Zelfs hardleerse buitenlandse kapitalisten moeten zich aansluiten bij de oriëntatie Go West, help het binnenland en het Westen te ontwikkelen. Het verhaal van het beruchte Foxconn is typerend. Foxconn Technology Group is een Taiwanese mega-onderaannemer voor Apple, HP, Dell, Nokia, Sony Ericcson, Motorola die op het Chinese vasteland maar liefst 800.000 mensen tewerkstelt. De groep was tot nu toe vooral geconcentreerd in Shenzhen in de Parelrivierdelta dicht bij Hongkong. Onder de 420.000 werknemers die Foxconn daar tewerkstelt was er in 2010 een golf van zelfmoorden. Twaalf van hen sprongen van de gebouwen. Deze schokkende gebeurtenissen kregen wereldwijd en in China zelf een ruime echo. We spraken daarover met een vakbondsman in een ander groot elektronikabedrijf onder Hangzhou. Het ging om Teinuro-Tianle dat flatscreentelevisies, laptops en Hi-Fi-geluidsboxen produceert. Giganten als Toshiba, LG, Samsung… plakken daar dan achteraf hun logo op and that’s it. Bij Teinuro viel het menselijke ritme in de productie op en de goede sociale voorzieningen (nette refters en ontspanningsruimtes, zalen voor de vakbondswerking).

Toen we de vakbondsman bij Teinuro-Tianle om zijn mening vroegen over de drama’s in Shenzhen kregen we als repliek: ‘Foxconn is een Taiwanese kapitalist die enkel dacht aan winst. Hier denken wij meer aan belangen van de gemeenschap waarin we verankerd zijn.’ De hevige discussie in de media over deze Foxconn-affaire is wel niet zonder resultaat gebleven. Er werd meteen 30% loonsverhoging afgedwongen voor de arbeiders van Shenzhen. ‘Zonder staking’ onderstrepen sommigen. Er is een belofte dat de lonen van vanaf 1 oktober verder zullen opgetrokken worden tot 2000 yuan (240 €), een verdubbeling.
Inmiddels is Foxconn volop begonnen met uit te wijken naar de westelijke provincies. Aan de rand van Zhengzhou in het dichtbevolkte Henan bouwt Foxconn een fabriek voor 200.000 arbeiders die vanaf 2011 opstart. Er komen ook vestigingen in Chongqing en Chengdu (Sichuan). Bij die verhuis speelt enig eigenbelang mee. Foxconn probeert zo gedeeltelijk te ontsnappen aan de verbeterde lonen en arbeidsomstandigheden aan de Oostkust. Tegelijk gaat het concern in op de vraag van de regering om het binnenland bij de vooruitgang te betrekken. Bedrijf en regering hebben ook een gemeenschappelijk belang bij de oplossing van de problemen die nu gepaard gaan met de massale migratie naar het Oosten. De jonge (kandidaat-)migrantenarbeiders zijn ondertussen meer gevormd en hebben hogere eisen. Het wordt moeilijker om arbeidskrachten te doen migreren. Dat alles zet de fabrieken aan zelf naar het Westen te migreren. Ze hopen daar een stabiel en overvloedig reservoir aan personeel aan te treffen dat bovendien dichter bij huis kan werken.

De uitbuiting van arbeiders, en dan vooral migrantenarbeiders, in de fabrieken van buitenlandse en Chinese kapitalisten is en blijft een feit. Maar men zit niet bij de pakken. De Chinese vakbond heeft een vakbondsvertegenwoordiging afgedwongen bij alle vestigingen van Wal-Mart in China. Dat is niet niks. De Amerikaanse grootwarenhuisketen Wal-Mart is de nummer een in de wereld en berucht om zijn antisyndicale opstelling. Nergens laat het vakbonden toe, zelfs niet in de VS. In China moesten ze wel door de knieën gaan en de regering heeft zich daar niet droevig om getoond. De vreselijke ongevallen in onveilige kolenmijnen hebben China de laatste jaren vaak op negatieve wijze in het nieuws gebracht. Maar er wordt opgetreden. Kleinere, meestal privé-mijnen worden met duizenden gesloten en de productie geconcentreerd in grotere, veilige ondernemingen, waardoor het aantal slachtoffers van jaar tot jaar daalt.

Vorige afleveringen gemist? Klik op:

Deel 1: Waarom onze HADIMAO-serie in HUMO van 1971 heropdiepen? En wie is er nu nog boer in China?

Deel 2: Wouden van hoogbouw, flashy gsm’s en minishorts

Deel 3: Exit Keizer Fiets daar komt de auto, ook de elektrische

Deel 4: Over reclame en overschilderde Mao-citaten

Deel 5: Nog veel problemen en groeiende sociale ongelijkheid

Volgende aflevering (morgen):

Deel 7: Gezondheidszorg en onderwijs, comeback na sociale terugval?

Het volledige reisverslag is als essay integraal, zonder opdeling in afleveringen en zonder foto’s, vanaf nu ook te lezen op de site Chinasquare van de Vereniging België-China (VBC).